F. M. Şİrzadov tribotexniKİ avadanliq və vasiTƏLƏR

 
Şəkil 6.33. Qələvi əsaslı doldurulmuş məftildə posa ilə əhatə 
olunmuş metal damcısı. 
Rutil əsaslı mineralla doldurulmuş məftil 
elektrodlarda metal damcının ölçüləri, qələvi əsaslı 
mineralla doldurulmuş məftillərin əriməsindən alınan 
metal damcının ölçülərindən daha narın olur. 
Həmçinin, posanın özlülük fərqindən asılı olaraq, rutil 
tipli məftillərlə əridilmiş səth və birləşmələrdə qaynaq 
tikişi daha da hamar alınır. Rutillə doldurulmuş 
Elektrod 
Metal damcısı 
Posa təbəqə 

---

159 
məftillərdə daha da güclü parametrlərlə işləmək 
mümkün olduğundan, onlar massiv məftillərlə 
müqayisədə iqtisadı baxımdan daha da səmərəlidir.
Qoruyucu ovuntu altında qaynaq zamanı xüsusi 
metallik reaksiya məqsədi ilə qələvi əsaslı məftillər 
tətbiq olunur. Çoxməftilli qaynaq zamanı doldurulmuş 
məftillər massiv məftillərlə birgə tətbiq oluna bilər ki, 
bununla da səthin legirlənməsi təmin olunur. 
Doldurulmuş 
məftillərlə 
yanaşı 
üstəəritmə 
əməliyyatlarında doldurulmuş lentlər də tətbiq olunur.
Öz-özünü qoruyan doldurulmuş məftillər, onların 
tətbiqində qoruyucu qaz istifadə olunmamasına 
baxmayaraq, bu günə qədər praktiki olaraq geniş 
tətbiq olunmur. Çünki, bu məftillərlə iş zamanı daha 
çox tüstü və zəhərli qaz əmələ gəlir. 
Metal ovuntusu ilə doldurulmuş məftillərin tətbiqi 
getdikcə genişlənir. Belə məftillərdə doldurma 
dərəcəsini yüksəltməklə, məhsuldarlığı massiv 
məftillərlə müqayisədə daha da artırmaq mümkündür.
6.13.4. Qoruyucu qazlar 
Qaynaq əməliyyatlarında istifadə olunan qoruyucu 
qazlar onların kimyəvi reaksiya əmələgətirmə və 
müxtəlif üsullar üçün yararlı olmalarından asılı olaraq 
standart daxilində çeşidlərə ayrılırlar. Helium və arqon 
kimyəvi baxımdan qeyri-aktiv olduğu halda, hidrogen, 

---

160 
oksigen və karbon dioksid qaynaq vannasında 
müxtəlif cür fəaliyyət göstərib, örtük və ya birləşdirmə 
materiallarının keyfiyyətinə və qaynaq tikişinin 
həndəsəsinə təsir edirlər. Oksidləşmənin qarşısını 
almaq üçün əlvan metallar praktik olaraq qoruyucu 
təsirsiz qaz altında əridilirlər. Yüksək legirli poladların 
əridilməsində tərkibində kiçik miqdarda O
2
və CO
2
olan qazlar tətbiq olunur. Azlegirli poladlar isə 
tərkibində yüksək faizli CO
2
olan qazlarla əridilir. 
Legirsiz poladlar təmiz CO
2
qazı mühitində əridilə 
bilərlər. Aktiv qazlar ucuz olmaqla yanaşı, həmçinin 
yanma, oyuq əmələgəlmə və birləşmə xarakterlərinə 
müsbət təsir edirlər.