F. M. Şİrzadov tribotexniKİ avadanliq və vasiTƏLƏR

6.13.5. Qaynaq ovuntusu 
Qoruyucu ovuntu altında qaynaq əməliyyatları 
zamanı tətbiq olunan qaynaq ovuntusu və ya posa 
cubuqşəkilli elektrodun mineral örtüyündə olduğu 
kimi, eyni vəzifəyə malikdir. Amma, qoruyucu ovuntu 
altında əritmə zamanı əritmə zonasında ovuntunun 
qalın olması hesabına posanın qoruma qabiliyyəti 
yüksək və bunun da örtüyün keyfiyyətinə təsiri 
müxtəlifdir. İstehsal növündən asılı olaraq, ərimiş, 
aqlomerasiya edilmiş və qarışıq ovuntular tətbiq 
olunur (şək. 6.35.). 
Şəkil 6.35. Aqlomerasiya edilmiş (sol) və əridilmiş (sağ) 
qaynaq ovuntuları. 

---

164 
7. Elektrokimyəvi üsullarla 
örtük
çökdürmə
7.1. Üsulun prinsipi 
və aktuallığı. 
Örtük
çökdürmə vasitələri 
Maşın 
hissələrinin 
işçi 
səthlərinin 
yeyilməyədavamlılığını yüksəltmək üçün tətbiq 
olunan metodlar içərisində elektrokimyəvi və ya 
qalvanik və kimyəvi örtüklərin çəkilmə texnologiyası 
geniş 
yayılmışdır. 
Elektrokimyəvi 
üsulla 
örtükçökdürmə zamanı alınan təbəqənin qalınlığı digər 
üsullarla müqayisədə aralıq mövqedə yerləşir ki, bu da 
üsulun tətbiq sahəsinin genişləndirilməsinə imkan 
yaradır (şək. 7.1.). 
Şəkil 7.1. Müxtəlif üsullarla ötükçəkmədə alına biləcək 
qoruyucu təbəqələrin qalınlığı 
10
-5
10
-4
10
-3
10
-2
10
-1
1
10
100
galvanisch Cr
Schichtdicke [mm]
Bedampfen
Sputtern
Ionenplattieren
CVD / PECVD
Plasmapolymerisation
galvanisch Ni
chemisch Ni
Flammspritzen
Plasmaspritzen
Lichtbogenspritzen
Auftragschweissen
Walzplattieren
Schmelztauchen
P
V
D
Ərintiyə batırma 
Diyirlədib yapışdırma 
Elektroqövs üsulu ilə püskürtmə 
Plazma üsulu ilə püskürtmə 
Qaz-alov üsulu ilə püskürtmə 
Kimyəvi üsulla nikel çəkmə 
Qalvanik üsulla nikel çökdürmə 
Qalvanik üsulla xrom çökdürmə 
Plazma polimerləşdirmə- PECVD 
CVD/ PECVD 
İonla örtmə 
Katod tozlandırma 
Adi buxar cökdürmə
Örtüyün qalınlığı
Səthə metal əritmə 

---

165 
Səthin elektrokimyəvi üsullarla emalında əsas 
məqsəd aşağıdakılardan ibarətdir: 
-
korroziyaya qarşı davamlılıq; 
-
oksidləşməyə qarşı davamlılıq; 
-
yeyilməyə qarşı davamlılıq; 
-
aralıq (bufer) təbəqə almaq; 
-
dekorativ görünüş vermək; 
-
lehimlənəbilən təbəqənin alınması; 
-
bərkliyin artırılması; 
-
cərəyan keçiriciliyinin yüksəldilməsi; 
-
sürtünmə əmsalının azaldılması (artırılması); 
-
təmir və bərpa.
Səthlərinə örtük çökdürüləcək detalların batırıldığı 
elektrolit, daxilində ion birləşmələri olan turşu və ya 
qələvi, sulu və ya susuz məhlullardır. Bunlara metal 
sulfat və ya metal xlorid, turşu, mürəkkəb sianidlər və 
ya metal-oksid birləşmələri, əsaslar aiddir. Elektrolitin 
tərkibinə daxildir: 
-
metal daşıyıcı (duzlar); 
-
ötürücü duzlar (məsələn, xloridlər anodu həll 
edərək cərəyan şiddətinin artmasını mümkün 
edirlər); 
-
puffer material (sabit pH- qiymətini saxlamaq 
üçün); 
-
islatma maddəsi (məsələn, tenzidlər qaz 
qabarcıqlarını və çirk hissəciklərini həll edir); 
-
parıldadıcı 
vasitələr (üzvi maddə olub, 
müntəzəm və narın təbəqə almağa imkan verir); 

---

166 
-
köpük azaldan (köpük əmələgətirən təsirləri 
azaldır); 
-
gərginlik azaldan; 
-
kompleks əmələgətirən (həll olmamalı və metal 
ionlarını maskalamalı). 
Mendelyev cədvəlində elektrokimyəvi üsullarla 
sulu məhluldan çökdürüləbilən elementlər aşağıdakı 
şəkildə təqdim olunmuşdur. Bu elementlər üzvi 
məhluldan və ya əridilmiş duzdan (ionic Liquids) 
çökdürülə bilər