Şəkil 7.2. Elektrokimyəvi üsullarla sulu məhluldan
çökdürüləbilən elementlər tünd rənglə verilmişdir.
Mənfi standart potensiala malik elementlərlə
qalvanik çökdürmə zamanı su parçalanaraq O
2
və H
2
ayrılır.
H
He
Li
Be
B
C
N
O
F
Ne
Na Mg
Al
Si
P
Se
Cl
Ar
K
Ca
Sc
Ti
V
Cr
Mn
Fe
Co
Ni
Cu
Zn
Ga Ge
As
Se
Br
Kr
Rb
Sr
Y
Zr
Nb Mo
Tc
Ru
Rh
Pd
Ag
Cd
In
Sn
Sb
Te
I
Xe
Cs
Ba
La
Hf
Ta
W
Re
Os
Ir
Pt
Au
Hg
Tl
Pb
Bi
Po
At
Rn
Fr
Ra
Ac
Ce
Pr
Nd Pm Sm Eu
Gd
Tb
Dy
Ho
Er
Tm Yb
Lu
Th
Pa
U
Np
Pu Am Cm Bk
Cf
Es Fm Md No
Lr
167
7.2. Səthin örtükçəkmə üçün hazırlanması
Əsasla yaxşı ilişmə, homogen struktur və təbəqənin
bərabər qalınlığının təminatı üçün örtükçökdürmədən
əvvəl səthin buna hazırlanması vacibdir. Emal
olunmamış səth müxtəlif təbəqələrdən ibarət olur (şək.
7.3.):
- çirklər;
- adsorpsia təbəqəsi;
- oksid təbəqəsi;
- deformasiya olunmuş təbəqə;
- əsas material.
Şəkil 7.3. Səth təbəqəsinin quruluşu.
Çirklər
Adsorpsia
Oksid
Sərhəd
təbəqəsi
>5µm
Deformasiya
Əsas material
168
Səthin ilkin emalı əsas materialdan və onun
səthinin vəziyyətindən asılı olaraq planlaşdırılır.
Örtükçökdürmədən
əvvəl
səth
qabarmalardan,
çökmələrdən, pasdan, çirkdən, duzdan, yağdan,
boyadan və s. təmizlənməlidir.
Səthdə olan kobud çirklərin təmizlənməsi aşılama,
yandırma, pardaqlama üsulları ilə həyata keçirilir.
Narın
çirklərin
təmizlənməsi
isə
cilalama,
yağsızlaşdırma,
turşu
ilə
təmizləmə
kimi
əməliyyatlarla yerinə yetirilir.
Səthin yağsızlaşdırılması üçün növbəti vasitələrdən
istifadə olunur:
•
üzvü
həlledici
(xlor-karbohidrogenlər,
karbohidrogenlər, spirtlər);
•
qələvi təmizləyicilər (hidrooksidlər, səthə aktiv
maddələr);
•
emulsiya təmizləyici (həlledici maddə ilə qələvi
təmizləyicilərin
xüsusiyyətlərinin
kombinasiyası);
•
batırma, qaynatma və püskürtməklə təmizləmə;
•
təmizləmə effektini yüksəltmək üçün ultrasəs
tezliyi ilə materialın silkələnməsi vacibdir.
Detalların örtükçökdürmə yerinə və oradan kənara
nəqlinin üç üsulu fərqləndirilir. Bunlar dayaq, ələk və
lentli nəqliyyat üsullarıdır (şək. 7.4.).
|
