Falsafa asoslari

Jamiyatning moddiy-ma’naviy hayoti. 
Insonning moddiy 
ehtiyojlari oziq-ovqatlar, kiyim-kechak, uy-joy, transport vosi- 
talari, o‘zini himoyalash, zurriyot qoldirish kabilardan iboratdir. 
Ma’naviy ehtiyojlarga olamni bilish, o‘zlikni anglash, dunyoqarash, 
donishmandlikka intilish, bilim, san’at, g‘oya, mafkura, go‘zallik, 
ma’naviy kamolot yolidagi intilishlar kiradi. Insonning asl mohi­
yati moddiy ehtiyojlarni madaniy shakllarda qondirishida yaqqol 
namoyon boladi. Inson aqlli mavjudot sifatida moddiy ehtiyojla­
rini madaniy shakllarda qondirish uchun tabiat va jamiyat mo­
hiyatini bilishga, moddiy va ma’naviy olamni uyg£unlashtirishga, 
tabiat va jamiyatni o‘z maqsadlariga mos ravishda o‘zgartirishga 
harakat qiladi. Ilm-fan va texnika insonning ma’naviy va moddiy 
ehtiyojlarini qondirish quroli, muhim vositasi bolib xizmat qila­
di. Inson yuksak ma’naviyat tufayligina o‘z ehtiyojlarini madaniy 
shakllarda oqilona va tolaroq qondirish imkoniga ega boladi.
Mamlakatimizda ma’naviyat masalalariga alohida e’tibor 
berilayotganining sababi ham ana shunda. Jamiyatning moddiy 
va ma’naviy hayoti kishilarning moddiy va ma’naviy ehtiyojlari 
bilan uzviy bogliq holda vujudga keldi.
Jamiyatning moddiy hayotiga quyidagilar kiradi:
— kishilarning yashashi, shaxs sifatida kamol topishi uchun 
zarur bolgan iqtisodiy shart-sharoitlar;
— oziq-ovqat, kiyim-kechak, turar joy, yoqilg'i, kommuni- 
katsiya vositalari;
— moddiy ne’matlar ishlab chiqarish, taqsimlash, ayirbosh- 
lash va iste’mol qilish;
— ishlab chiqarish jarayonida kishilar o‘rtasida amal qiladigan 
iqtisodiy munosabatlar majmuyi;
— moddiy boyliklar, tabiiy zaxiralar.
Jamiyatning ma’naviy hayotiga olamni tushunish, jamiyat va 
inson to‘g‘risidagi qarashlar, nazariyalar, ta’limotlar, g‘oyalar,
149

---

mafkura, ijtimoiy ong shakllari, ta’lim-tarbiya, axborot vositalari, 
madaniyat, ilm-fan muassasalari va boshqalar kiradi.
Jamiyatning moddiy va ma’naviy hayotini boshqarish, kishilar 
o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga solishda turli siyosiy institutlar 
(davlat, siyosiy partiyalar, tashkilotlar, turli uyushmalar) muhim 
o‘rin tutadi. Jamiyatni boshqarishning siyosiy-huquqiy jihatlari 
ham muhim. Kishilar tomonidan siyosiy va huquqiy bilimlar­
ning chuqur o‘zlashtirilishi jamiyatning barqaror yashashi hamda 
rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etadi.
Jamiyat rivoji, kishilarning moddiy va ma’naviy ehtiyojlari 
qondirilishida mehnat, mulk va mehnatning ijtimoiy taqsimlani- 
shi beqiyos ahamiyatga ega. Mehnatni kishilarning qobiliyatiga 
qarab ijtimoiy taqsimlanishi natijasida muayyan kasb-kor bilan 
shug‘ullanadigan toifalar, guruh, qatlam va sinflar vujudga ke­
ladi, ular jamiyat strukturasida o‘ziga xos o‘rin egallaydi, jamiyat 
taraqqiyotiga muayyan hissa qo‘shadi.