6384aaa945f58 O\'zbek davlatchilik tarixi Yakubova.D QO\'LLANMA
chorikorlar va
jamoa dehqonlari tashkil etgan. Qishloqlar
jamoa yoki
kariya deb
yuritilgan. Uning mulki butun jamoa ahliga qarashli bo‘lgan.
XVasrda ziroatchilar qanday yer-mulklarida yashab, ekin
ekishlariga qarab hiroj to‘laganlar. Ular asosan to‘rt turga -
1.
Davlat yerlarida ishlovchi ziroatkorlar yoki muzoriylar.
2.
Xususiy mulk yerlarida ishlaydigan ziroatchilar yoki muzoriylar.
3.
O‘z yerlarida ishlovchi ziroatchilar yoki muzoriylar.
4.
Vaqf yerlarida ishlovchi ziroatchilar yoki muzoriylarga bo‘lingan.
Temuriylar davrida soliqning asosiy turi - xiroj bo‘lgan. Obikor
dehqonchilik yerlaridan davlatga to‘lanadigan asosiy soliq “
xiroj” (moli
xiroj) bo‘lib, bu soliq dalalarda hosil to‘liq yetilib, maxsus soliqchilar
tomonidan to‘lanishi lozim bo‘lgan xirojning miqdori belgilab
berilgandan so‘ng to‘langan. Soliq pul bilan yoki mahsulot tarzida ham
to‘lanishi mumkin bo‘lgan. Soliq umumiy hosilning 3/1 qism miqdorida
bo‘lgan. Bog‘lardan tanobona solig‘i olingan. Shuningdek, jon solig‘i,
ulog‘, begar ham asosiy soliq turlaridan hisoblangan.
Mag‘lub shahar aholisidan
sari shumor (jizya) olingan. Mamlakatlar
xavf ostida qolgan vaqtda favqulodda soliq-
avorizot yig‘ib olingan.
Amir Temur va temuriylar davrida nafaqat Movarounnahr, balki
Sharqning eng yirik shaharlari hisoblangan Samarqand, Buxoro,
Toshkent, shuningdek temuriylar davrida yirik iqtisodiy-siyosiy va
madaniy markazlarga aylangan Shohruhiya, Termiz, Shahrisabz, Qarshi
va boshqa bir qator shaharlar yirik iqtisodiy markazlarga aylandi. Bu
shaharlarda o‘rta asr hunarmandchiligining barcha turlari rivoj topdi va
taraqqiy etdi.
Hunarmandchilik sohasida asosiy ishlab chiqaruvchi ijtimoiy toifa
erkin hunarmandlar bo‘lgan. Ular shaharda yashovchi savdogarlar bilan
bir qatorda madaniy markazning o‘rta hol vakillari sanalganlar.
Do‘kondor va hunarmandlardan