6384aaa945f58 O\'zbek davlatchilik tarixi Yakubova.D QO\'LLANMA
burong‘or ”, so‘l qanoti esa “
javong‘or ” deb yuritilgan. Burong‘or va
javong‘orning oldida Yana bittadan kichik bo‘linmalar-qo‘riqchi
bo‘linmalar harakatlangan va ular “
kanbul ” deb yuritilgan. Qo‘shin
harakatlanayotgan vaqtda esa asosiy qo‘shindan oldin kuzatuv ishlarini
olib boruvchi eng tajribali askarlardan iborat “
xabargirlar ” (harbiy
qo‘shin razvedkasi) harakatlangan. Shuningdek, qo‘shinning o‘z
yo‘l boshlovchilari ham bo‘lib, ular ham harbiy bo‘linma hisobida bo‘lgan.
Bu bo‘linmaning ortidan yana bir kichik bo‘linma “
yasovul ”lar harakat
qilgan.
Shu tariqa murakkab tuzilishga ega bo‘lgan qo‘shin yetti qismdan
iborat bo‘lib, markaz-manglay, burong‘or-o‘ng qanot, javong‘or-so‘l
qanot mustaqil tarzda harakatlangan, asosiy qo‘shinning qanotlarida
harakatlanuvchi ikki manglay va ikki kanbullar bo‘linmalari asosiy
qismlarga birikkan holda harakatlangan va ularga tobe hisoblangan.
Harbiy yurishlar vaqtida har bir jangchi o‘zi bilan oziq-ovqat,
sadog‘ida o‘ttizta o‘qi bilan kamon, qilich, nayza va qalqon hamda sovut
olib yurishi shart bo‘lgan. Otliq askar esa yuqorida aytilganlarga
qo‘shimcha ravishda mingan otidan tashqari yana bitta ot olib yurishi
belgilab qo‘yilgan. Har bir ayl – o‘n kishilk askariy bo‘linma o‘zi bilan
chodir, qozon, ketmon, ikkita belkurak, bolta va o‘roq, igna va ip, arqon
hamda bittadan oshlangan teri olib yurishi lozim bo‘lgan.
Harbiy sohada islohotlarni amalga oshirar ekan, Amir Temur, eng
avvalo, har bir askar va har bir harbiy qo‘shin qo‘mondonlarining harbiy
intizom va harbiy nizomga qat’iy ravishda bo‘ysunishini va amal
qilishini eng zaruriy va birlamchi vazifa etib qo‘ygan. Ayni vaqtda,
harbiy sarkardalarning eng quyi pog‘onadagilardan boshlab qo‘shin
boshliqlarigacha harbiy san’at, jang qilish uslublari, jang taktikalari va
harbiy harakatlarni olib borish malakalari, o‘z qo‘llari ostidagi oddiy
askarlarga nisbatan har sohada adolatli bo‘lishlarini talab qilgan va
ularning martabalarini ko‘tarishda ham shu kabi xususiyatlariga alohida
e’tibor berilgan. Oddiy askar esa nizomni qat’iy bajarishga majbur
bo‘lish bilan birga jang vaqtida ayovsiz va dovyurak bo‘lishi, omonlik
istagan dushmanga yumshoq muomala qilishi va adolatli bo‘lishi
lozimligi belgilab qo‘yilgan.
Amir Temurning harbiy islohotlari natijasida qo‘shin qat’iy
tartibga va tizimga asoslangan qudratli armiyaga aylandi. Qo‘shinning
tuzilishi ham o‘ziga xos tarzda belgilab qo‘yilgan bo‘lib, tinchlik
79
vaqtlarida ham, urush holatlarida ham harbiy intizomga va tartibga
qat’iy amal qilingan.
