Fanining tadqiqot sohasi va muammolari

Yosh psixologiyasining predmeti – inson psixikasining 
Yosh jihatdan taraqqiyoti, psixik jarayonlar hamda inson shaxsi 
xislatlarining ontogenezini oprganishdan iborat. 
Yosh psixologiyasi opz navbatida bir qancha sohalarga 
boplinadi. Bular : 
1.Bolalar psixologiyasi
2.Kichik maktab yoshidagi opquvchilar psixologiyasi. 
3.Opsmir psixologiyasi. 
4.Ilk opspirinlik yoshi psixologiyasi. 
5.Katta yoshdagilar psixologiyasi. 
6.Gerontopsixologiya ( qarilik) psixologiyasi.
Yosh 
psixologiyasining 
umumiy 
 
vazifalari 
sifatida 
quyidagilarni koprsatish mumkin: 
1) psixik jarayonlarning, bilimlarni opzlashtirishning yosh 
imkoniyatlarini tadqiq qilish. 

---

2) SHaxs rivojlanishining muhim omillarini oprganish.
3) psixik taraqqiyotning umumiy qonuniyatlarini hamda 
bosqichlarini tadqiq etish.
4) Har bir yoshning psixologik va individual xususiyatlarini 
oprganadi. 
Yosh psixologiyasining asoslarini bilmay turib, tahlim-
tarbiyaning 
hech qanday nazariy hamda amaliy masalalarini muvaffaqiyatli 
hal qilib boplmaydi.
Tahlim-tarbiya jarayonini topgpri, ilmiy asosda tashkil qilish 
uchun 
tahlim 
jarayonining 
opziga 
xos 
psixologik 
qonuniyatlarini, yahni bilimlarni opzlashtirish jarayonini, 
kopnikma va malakalarni, faol, mustaqil hamda ijobiy tafakkur 
jarayonlarini tarkib toptirishni yaxshi bilish lozim bopladi. 
psixolog L.S. Vigotskiy koprsatib optganidek, ular mahlum 
hodisalarga nisbatan opzlarining kundalik hayotdagi oddiy 
tushunishlari bopladi. Bu esa ilmiy tushunchalarning tarkib 
topishiga mahlum darajada tahsir qiladi. Bundan keyin, 
tushunchalarni tarkib toptirishda hissiy negizga qay darajada 
tayanish lozimligini, qaysi paytda koprgazmalilikdan va yakka 
hodisalardan qutilib, mavhumlik hamda umumiylikka optish 
maqsadga muvofiqligini bilish kerak. Koprgazmali tayanchdan 
barvaqt voz kechish ham ana shu bosqichda sunhiy ravishda 
topxtab qolish ham bir xil xatodir. SHuning bilan birga koprib 
va eshitib idrok qilish xususiyatlarini hamda ularning opzaro 
munosabat xarakterini bilish kerak. Optilgan materiallarni 
qanday yopl bilan psixologik jihatdan samarali qilib 
mustahkamlash mumkin? Opquvchiga savolni qanday berish 
mumkin: umumiy qilibmi yoki qonkret shakldami? Bir xil 
savollarni beraverish topgprimi? Yordamchi savollarning roli 
qanday? (psixologiyada shu narsa mahlumki, javob beriladigan 
savolning ifodalanishiga ham bogpliq bopladi). 
pedagogik psixologiyani bilish tarbiya ishlarida ham zarurdir. 
SHaxs tarkib topishi jarayonining psixologik qonuniyatlarini, 
jumladan, axloqiy odatlar va ishonch-ehtiqod tarkib topishining 

---

qonuniyatlarini bilmay turib, topgpri tarbiya berish mumkin 
emas. 
Mahlum yoshdagi bolalarning psixologik xususiyatlarini 
bilmay turib, ularga maqsadga muvofiq ravishda tahlim va 
tarbiya berib boplmaydi. Bolaning har bir yoshi opz 
qiyinchiliklariga ega bopladi va opziga nisbatan maxsus 
munosabatda boplishni talab qiladi. Kichik maktab yoshidagi 
bolalarga nisbatan psixologik jihatdan topgpri keladigan va 
yaroqli boplgan narsa, koppincha opsmirlarga nisbatan yaroqsiz 
va xato boplishi mumkin. Biroq opqituvchi, tarbiyachi 
shunchaki mahlum yoshdagi opquvchi bilan emas, balki qonkret 
bir 
opquvchi 
bilan, 
individual 
shaxs 
bilan 
ishlaydi. 
Opquvchining bilishi mutlaqo zarur boplgan individual farqlar 
bitta yosh doirasida nihoyat darajada katta bopladi. Tahlim va 
tarbiya jarayonida individual munosabatda boplishning sharti 
opquvchining psixologik xususiyatlarini har tomonlama va 
chuqur bilishdan iboratdir. Bu narsa opquvchining ruhiy 
dunyosidan xabardor bopla bilishni, psixologik jihatdan topgpri 
kuzatish tashkil qila bilishni va tabiiy eksperiment uyushtirishni 
bilishni taqozo qiladi. 
Mana shu yuqorida koprsatilgan qonuniyatlarni hammasini 
bilish 
opz- 
opzicha 
hali 
tahlim-tarbiya 
ishlarida 
muvaffaqiyatning garovi bopla olmaydi. Lekin juda kopp 
xatolarning oldini olish imkonini beradi, chunki bu qonuniyatlar 
opqituvchini kopr-koprona harakat qilish zaruratidan qutqaradi. 
Demak, pedagogik psixologiyaning mohiyatini bilish har bir 
pedagog uchun tahlim-tarbiya jarayonini samarali amalga 
oshirish uchun zarur.