Hududining Arxeologik yodgorliklari. Quva shahristoni
Quva — Oʻzbekiston Respublikasi Fargʻona viloyatidagi shahar, viloyat markazi Fargʻona shahridan 35 km uzoqlikda joylashgan. Farg‘ona vodiysining ko‘pgina shaharlari singari uning yoshi ham juda 2,5 ming yildan o’tadi. Shahar tashkil etilganining aniq sanasi hali aniqlanmagan. Biroq, shahar hududida arxeologik tadqiqotlar olib borilmoqda va, ehtimol, yaqin kelajakda biz bu hududda insoniyat sivilizatsiyasining shakllanishi bilan bog'liq ko'plab sirlarni bilib olamiz. Ayni paytda olimlar jarroh kabi aniqlik bilan madaniy qatlamlarni qazib, turar-joyning yoshini miloddan avvalgi VI asrga to'g'ri keladi, deb hisoblashmoqda.
Quva shahristoni
Quva Farg‘ona vodiysidagi eng qadimiy shaharlardan biri bo‘lib, bu aholi punkti boshida qanday atalganligini hech kim bilmaydi, lekin 10-asrda bu yerga kelgan arab bosqinchilari bu yerni “Qubo” deb atashgan, ya’ni xuddi shu ma’noda. Turkiy tilda "tepa" yoki "tepalik" ma’nosini anglatadi. Buning ajablanarli joyi yo'q, chunki yangi shahar avvalgisining xarobalari ustiga qurilgan. Xuddi shu arab manbalaridan ma'lum bo'lishicha, Quva uch qismdan: Ark, shahriston va rabodlar bilan o'ralgan. Shahar atrofidagi savdo va hunarmandchilik maskanlaridan iborat bo'lgan tipik sharq shahri bo'lgan. Xuddi shu ma’lumotlarga ko‘ra, ilk o‘rta asrlar davrida shahar Farg‘ona vodiysining qadimiy poytaxti – Axsikentdan ham kattaroq va go‘zalroq bo‘lgan, iqtisodiy va siyosiy qudratga ega bo‘lgan, unda savdo va hunarmandchilik juda rivojlangan.Aholi punktini o‘rganish ishlari o‘tgan asrning birinchi uchdan birida, Katta va Janubiy Farg‘ona kanallari qurilishi davrida boshlangan, keyin 1951-yilda davom ettirilgan, biroq 1956-1957 yillardagi ekspeditsiyagina katta ilmiy kashfiyotlar olib keldi.Arxeologik qazishmalarning birinchi natijasi qadimgi Quvada hunarmandchilikning misli ko'rilmagan gullab-yashnashi versiyasini tasdiqlash edi. Bugungi kunda shahar butun Farg‘ona vodiysi shisha ishlab chiqarish markazi bo‘lganligi haqida ilmiy dalillar mavjud. Quvadagi shisha shunchalik arzon ediki, undan ko'plab uy-ro'zg'or buyumlari, go'daklar uchun idish-tovoqlargacha yasalar edi. Buni VIII-IX asrlarga oid Xitoy yilnomalari ham tasdiqlaydi, ularda Farg‘onaning o‘sha paytdagi hukmdori o‘zining shisha puflovchilarini “osmon ostiga” jo‘natib, “shishachilik sirini” ochgan, ular o‘rnashib, kvarts qumini topgan. shisha tayyorlash uchun mos.
