Феъл сыз туркуми

Hozirgi zamon. Hozirgi zamon ma'nosi bo'lmoq ko'makchi fe'liga –yap, 
moqda, yoki –(a) yotir qo'shimchasini qo'shish bilan ifodalanadi. Shaxs – son 
qo'shimchalari bo'l fe'liga qo'shiladi.
Birlik.
Ko'plik. 
Men ko'rmoqchi bo'lyapman 
Biz ko'rmoqchi bo'lyapmiz 
Sen ko'rmoqchi bo'lyapsan Siz ko'rmoqchi bo'lyapsiz 
U ko'rmoqchi bo'lyapti

Ular ko'rmoqchi bo'lyaptilar 
Maqsad maylidagi fe'l zamon ma'nosini ifodalovchi biror vosita bilan 
qo'llanmaganda, u bildirgan maqsad, niyyat hozirgi vaqtga oid bo'ladi. Masalan: 
Bahodir mehnat ta'limiga qiziqayotir, u hunar-texnika bilim yurtiga 
kirmoqchi.  
Kelasi zamon. Maqsad maylining kelasi zamon ma'nosi shaxs-son 
qo'shimchalari bilan tuslangan bo'l fe'lini hozirgi-kelasi zamon shaklida keltirish 
bilan ifodalanadi. Masalan:

---

19 
Birlik.
Ko'plik. 
Men o'ynamoqchi bo'laman Biz o'ynamoqchi bo'lamiz 
Sen o'ynamoqchi bo'lasan 
Siz o'ynamoqchi bo'lasiz 
 
U o'ynamoqchi bo'ldi
Ular o'ynamoqchi bo'ldilar 
Bu fe'lning bo'lishsiz shakli emas so'zi yordami bilan ifodalanadi: 
o'ynamoqchi emasman, o'ynamoqchi emassan.  
VII. KO'MAKCHI FE'LLAR. 
Ko'makchi fe'llar. Ko'makchi fe'llar harakatning turlicha xarakteristikasini 
ko'rsatuvchi, shuningdek, turli modal ma'nolarni ifodalovchi formalarini yasash 
uchun xizmat qiladi.
Hozirgi o'zbek tilida butunlay ko'makchi fe'lga aylangan (mustaqil 
ma'nosini yo'qotib, faqat ko'makchi fe'l sifatida qo'llaniladigan) fe'l yo'q.
Ayrim mustaqil fe'llar ko'makchi fe'l vazifasida ham qo'llaniladi va turli-
tuman ma'nolarni ifodalash uchun xizmat qiladi. Ko'makchi fellar bog'lanib 
kelgan fe'l yetakchi fe'l deyiladi.
Masalan: o'qib berdi, borib keldi, yozib oldi – fe'llari esa ko'makchi 
fe'llardir.
Hozirgi o'zbek adabiy tilida quyidagi fe'llar ko'makchi fe'l vazifasida ham 
qo'llaniladi:
Boshla, yot, tur, yur, o'tir, bo'l, ol, ber, qol, qo'y, chiq, bor, kel, ket, yubor, 
tashla, sol, tush, o'l, o't, yet, ko'r, qara, boq, yoz.
Ko'makchi fe'llarning har biri o'ziga xos ma'no va boshqa xususiyatlarga 
ega. Lekin ular uchun umumiy xolatlar ham bor.
Ko'makchi fe'llar yetakchi fe'l bilan asosan, – (i) b yoki –a, -i ravishdosh 
yasovchilar yordamida birikadi. Ba'zi ko'makchi fe'llargina yetakchi fe'l bilan 
grammatik forma yordamisiz birikadi.
Ko'makchi fe'l yetakchi fe'l bilan ravishdosh formasi orqali birikkanda, 
tuslovchi formalar ko'makchi fe'lga grammatik forma yordamisiz bir xil formada 
bo'ladi.
Masalan: o'qib berdim, borib keldim, yoza oldim, yoza olding, yoza