Феъл сыз туркуми


oldi, yozdim–oldim, yozding-olding, yozdi-oldi



Yüklə 0,57 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə17/39
tarix05.01.2023
ölçüsü0,57 Mb.
#78522
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   39
Феъл сыз туркуми

oldi, yozdim–oldim, yozding-olding, yozdi-oldi kabi.
Ba'zi ko'makchi fe'llar keltirilgan misoldagi kabi yetakchi fe'lga har uch 
formada (ya'ni o'qib chiqdi, yoza oldi, yozdi-oldi) birikadi. Ba'zilar esa faqat 
ravishdosh formasi yordamida birikadi: o'qib chiqdi, yoza boshladi. Bulardagi 
chiq, boshla ko'makchi fe'llari yetakchi fe'l bilan o'qidi-chiqdi, yozdi-boshladi 
formasida birikmaydi.


20 
Ba'zi ko'makchi fe'lning tahlili:
1. Boshla. Bu ko'makchi fe'l yetakchi fe'l bilan ravishdosh yasovchi –a, -b 
qo'shimchasi yordamida birikadi va harakatning boshlanishi ma'nosini bildiradi: 
Yoza boshladi, ishlay boshladi.  
2. Yot. Bu ko'makchi fe'l yetakchi fe'l bilan – (i) b ravishdosh formasi 
vositasida birikib, davomiylikni ifodalaydi. Masalan: Daryodan suv chiqarishga 
urinib yotishibdi. (P.T.) 
3. Tur. Bu ko'makchi fe'l yetakchi fe'l bilan ravishdoshning har ikki 
formasida birika oladi.
a) Ravishdoshning –(i)b qo'shimchasi bilan birikkanda, harakatning 
ma'lum aniq (chegaralangan) vaqt ichida davom etishini bildiradi.
b) –a, -i qo'shimchasi bilan birikkanda, harakatning vaqtincha biror 
boshqa harakat, hodisa yuz berguncha davom etishi ma'nosini ifodalaydi. 
Masalan:
1. Ko'rinib turibdi, yozib o'tiribdi.  
2. Bora tur, qo'ya tur, ishlay tur, o'qiy tur kabi.
VIII. TO'LIQSIZ FE'LLAR. 
To'liqsiz fe'llar ish-harakat ma'nosiga ega bo'lmay, grammatik modallik 
ma'nolarinigina ifodalaydi.
To'liqsiz fe'llar asli bir E (arxaik forma yer) fe'l negizining turli formalari 
bo'lib (edi, ekan, emish), ular hozirgi tilda ayrim-ayrim so'zlar sifatida 
tushuniladi. Bu so'zlar boshqa fe'l formalari bilan birgalikda fe'lning turli 
formalarini hosil qiladi.
Masalan: borgan edim, borib edi, borar emish, borgan emish, borgan 

Yüklə 0,57 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   39




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin