FəNN: vergiLƏr və vergitutma mühaziRƏ MÜƏLLİMİ: İ. E. D. M. C. HÜseynov

KitabYurdu.az 
25

---

-  ödənildiyi büdcənin səviyyəsinə görə; 
-  məqsədli təyinatına görə; 
-  idarəetmə səviyyəsinə görə; 
-  iqtisadi mahiyyətinə görə. 
 
 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Vergilərin təsnifatı 
İdarəetmə 
səviyyəsinə 
görə 
Dövlət 
Yerli 
Ödənildiyi büdcənin 
səviyyəsinə görə 
 
Təsbit edilmiş 
Tənzimləyici 
Məqsədli 
təyinatına görə 
Mücərrəd 
Məqsədli 
Tutulma üsuluna 
görə 
Birbaşa 
Dolayı 
Universal 
Fərdi 
Subyektinə görə 
Fiziki şəxslərdən 
tutulan 
Hüquqi 
şəxslərdən tutulan 
Qarışıq 
Real 
İqtisadi 
mahiyyətinə görə 
Gəlir 
Sərvət 
İstehlak 
Şəxsi 
KitabYurdu.az 
26

---

2. Vergilərin iqtisadi subyektin maliyyə vəziyyətinə  
təsirinin qiymətləndirilməsi 
 
 
Hesablanan  hər  bir  vergi  növü  müəssisənin  gəlirinin  bir  hissəsini 
onun  əlindən  alır.  Hər  bir  müəssisə  özünün  xalis  gəlirlərini  artırmağa 
maraqlıdır  və  onun  rəhbərliyi  vergilərin  təsirini  azaltmaq  məqsədi  ilə 
mümkün  imkanlar  daxilində  müəssisənin  fəaliyyətində  dəyişikliklər 
etməyə çalışır. 
 
Müəssisənin  fəaliyyətinin  əsas  məqsədi  mənfəət  əldə  etmək 
olduğundan  əsas  məsələ  vergilərin  mənfəətin  kəmiyyətinə  təsirinin 
qiymətləndirilməsidir.  Nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  hər  hansı  bir  vergi 
növünün müəssisənin iqtisadi vəziyyətinə təsirini qiymətləndirmək üçün 
hipotetik  olaraq  yalnız  bir  vergi  növünü  saxlayıb,  digərlərini  sıfıra 
bərabər götürürük. 
 
Vergilərin  mənfəətə  təsirinin  qiymətləndirilməsi  üçün  onları 
aşağıdakı kimi qruplaşdıraq: 
 
- statik vergilər; 
 
- dinamik vergilər; 
 
- əmək haqqına hesablanan vergilər. 
 
Statik  vergilər  müəssisənin  mənfəət  yaratmaq  qabiliyyətinə  malik 
olan  əmlakına  və  ya  kapitalına  hesablanan  vergilərdir.  Statik 
vergilərə  misal  olaraq  əmlak  vergisini,  torpaq  vergisini,  differensial 
rentanı göstərmək olar. 
 
Əmlak  vergisinin  tətbiq  edilməsində  əsas  məqsəd,  birincisi, 
müəssisəni  mənfəət  yaratmayan  istehsal  fondlarından  azad  etməyə 
stimullaşdırmaqdır,  yəni  bu  vergi  bir  növ  sanitar  funksiyasını  yerinə 
yetirir.  Müəssisənin  əsasən  daha  az  hərəkətdə  olan  struktur  elementləri 
(torpaq  sahələri,  binalar,  istehsal  avadanlıqları  və  s.)  əmlak  vergisinə 
cəlb  olunur.  Bu  vergidən  azad  olmağın  yalnız  bir  yolu  vardır:  müvafiq 
istehsal  fondlarından  azad  olmaq.  Beləliklə,  əmlak  vergisi  kapital 
resurslarının “dövriyyəsini” sürətləndirir. 
 
Statik  vergilərdən  dövlət  xəzinəsinə  maksimum  mümkün 
məbləğdə  pul  daxilolmaları  tələb  etmək  olmaz.  Bunun  üçün  başqa 
vergilər 
mövcuddur.