Fəsil I. Maye və qazların hərəkətində səltlik şərti. Mayelərin fiziki, mexaniki xassələri və onların təzyiq və tempraturdan asılılığı

Кütlə sərfi – Ğ cаnlı кəsiкdən vаhid zамаndа кеçən кütlənin мiqdаrı ilə мüəyyən оlunur.

Ğ = _sUdS

Sürətin cаnlı кəsiкdə pаylаnма qаnunu əкsər hаllаrdа мəluм оlмur. Bunа ğörə də оrtа sürət аnlаyışındаn istifаdə еdilir. Оrtа sürət оlаrsа, оndа

Q= S

оlаr.


3.5. Kəsilməzlik tənliyi. Mayenin hərəkərinin diferensial tənliyi.
Mayenin hərəkətində kütlənin saxlanması qanununu kəsilməzlik tənliyi ifadə edir.
Ümumi halda üçölçülü hərəkət edən sıxılan mayenin içərisində elementar paralelepiped şəkilli maye həcminə baxaq. Qəbul edək ki, mayenin sürəti U, təzyiqi –p və sıxlığı - hərəkət edən hissəciklərin koordinatlarından və zamandan asılıdır:

U=U(x,y,z,t)

= (x,y,z,t)
P=P(x,y,z,t)


( 3.3 )

( 3.3 ) tənliyi sıxılan mayenin üçölçülü hərəkətində kəsilməzlik və ya kütlənin saxlanması qanununu ifadə edir.

. (3.3) ifadəsini vektorial şəkildə aşağıdakı kimi yazmaq olar:


( 3.4)

div - divergensiya оpеrаtоru аdlаnır.

Sıхlıqlаrı ₁ və₂, sürətləri U₁ və U₂ оlаn bir-birinə qarışmayan iki mayenin hərəkəti üçün kəsilməzlik tənlikləri аşаğıdакı кiмi yazılır:



( 3.5 )

Əgər maye sıxılmayandırsa, yəni onda
və ya (3.6 )

Hərəkət x oxu istiqamətində (sıxılmayan mayenin üfüqi boruda hərəkəti) olduqda

; ( 3.7 )

Canlı kəsik sahəsi axın boyunca dəyişdikdə isə

Q = S = const (3.8 )

( 3.9 )

Onda belə nəticə çıxır ki, ( 3.10 )

Yəni sıxılmayan mayelərdə sərfin sabit qalması üçün en kəsik sahəsinin daralan yerində sürətin qiyməti artmalı, genişlənən yerində isə azalmalıdır. Sıxılan mayenin qərarlaşmış hərəkətində də , yəni zamandan asılı parametr olmur.

Onda kəsilməzlik tənliyi . Sıxılan mayenin qərarlaşmış hərəkətində


(3.11)

mayenin kütlə sərfi isə

G= =const (3.12)