Seçilmiş əsərləri X 255
etmək mümkün deyil. Eləcə də mobil telefon texnikasını onun
özünəməxsus terminləri olmadan dərk etmək olmaz. Doğrudur,
vaxtilə məişətimizə yenicə daxil olan «soyuducu» – xolodelnik,
«dolab» –şkaf, «soba» – peç sözləri ilə ifadə olunurdu. Zaman
keçdikcə «xolodelnik» «soyuducu» kimi kalka edilmiş, «şkaf»
«peç» sözləri isə «dolab», «soba» sözlərinə nisbətən daha geniş
işləkliyə malik leksik vahid kimi qalmışdır. Bunun kimi də
«traktor», «kombayn», «televizor», «maqintafon», «makina»,
«fotoaparat», «lent», «video», «audio», «vizual» və s. sözlər.
Belə sözlərin fonetik strukturu dilimizin təbiətinə yad ol-
sa da, qrammatik normalar onları öz tələbləri çərçivəsində ədə-
bi dilimizin işlək vahidlərinə çevirə bilmişdir.
Beləliklə, ədəbi dilimizin leksik tərkibində baş verən cid-
di dəyişikliklər dövrün ümumi dil mənzərəsini yenidən araşdı-
rıb sistemləşdirmək, müşahidə olunan faydalı və zərərli meyl-
ləri dəqiqləşdirib nizamlamaq zəruriyyəti yaradır.
Bu mənada, yeni söz və ifadələri də nəzərə almaqla Azər-
baycan ədəbi dili lüğət tərkibini aşağıdakı istiqamətlərdə araş-
dırmaq məqsədəuyğundur:
a) Ədəbi dilimizdə tarixən mövcud olub, bu gün də işlək olan söz və ifadələrin taleyi. b) Ədəbi dilimizə ötən yüzilliyin 90-cı illərindən etibarən daxil olub hazırda fəal mövqe tutmaqda olan söz və ifadələr. c) Müxtəlif səbəblərlə bağlı işləkliyini itirib dilin passiv fonduna keçən söz və ifadələr. Ədəbi dilimizdə özəl tarixi köklərə malik olan söz və
ifadələrin əsas kütləsini ümumişlək sözlər təşkil edir. Buraya
daxil olan leksik və frazeloji vahidlərdə keyfiyyət dəyişikliyi
özünü iki istiqamətdə göstərməkdədir:
1) Belə sözlərin semantikasında gedən dəyişikliklər.
