Фирузя мяммядли

sayrıĢmaq, çalxalamaq, bələmək, 
sürü, naxır, ilxı
və s. kimi onlarla, yüzlərlə söz 
ədəbi dildə qarşılığı olmadığı üçün dialektlərdən 
seçilib 
götürülmüşdür. 
Lakin 
dialektlərdən 
götürülüb dildə ümumişləklik hüququ qazanan elə 
sözlər də vardır ki, ədəbi dildə bunların qarşılığı 
olduğundan belə sözlər nitq səviyyəsində leksik 
ekvivalentlər kimi işlənir. Bu cəhətdən aşağıdakı 
cədvələ diqqət yetirmək zəruridir:
Ədəbi dildə
 
Dialektdə
 
hündür, uca
tərs
məyus
cəsur
qəlbi
kür
pərt
igid

---

296 
Фирузя Мяммядли 
hamilə
sərvət
quyruq
kəndir
səksənmək
həyət qapısı
peyvənd vurmaq 
lavaş
çörək
xiyar
çirkin
fürsət
tribuna
külqabı
qıfıllamaq
səbrsiz 
səbr 
iz 
baş
topal
ətraf
xəsis
tövlə
mal
şal
haşiyəli
iri
şiv
ikicanlı, boğaz
varidat
irtmək
çatı
diksinmək
darvaza
qələm vurmaq
yuxa
əppək
yerpənək
kifir
girəvə
kürsü
kültökən
kilidləmək 
hövsələsiz
hövsələ
ləpir
kəllə
çolaq
yan-yörə
simic
pəyə
davar
örpək
yelənli
yekə
zoğ

---

297 
Сечилмиш ясярляри 
lX 
dəstək
nişan üzüyü
nişanlı
cücərmək
əlcək
barmaqça
adaxlı
dişərmək
Ədəbi dil-dialekt vahidlərinin ekvivalentliyi 
nitq prosesində təzahür edən leksik-semantik hadisə 
olub, davam edən, arasıkəsilməz bir prosesdir. Bu 
prosesdə ekvivalentliyin komponentləri arasında 
gedən mübarizə dialekt sözünü mütləq mənada aktiv 
mövqeyə keçirməklə öz komponentini dilin passiv 
fonduna keçirə də bilər. Ümumiyyətlə dialekt 
sözlərinin ədəbi dil səviyyəsində təzahürü ədəbi 
dilin seçmə və əvəzetmə əməliyyatının nəticəsi olub, 
dildə demokratik hadisə hesab edilməlidir.
Ədəbi dil – dialekt vahidlərinin ekvivalentliyi 
üslubi imkanlardan məhrum deyildir. Məlum
olduğu kimi dil vahidləri 
nin üslubi imkanları daha çox bədii nitqdə öz 
həqiqi qiymətini alır. Bu mənada ədəbi dilin bədii 
üslubunda 
belə 
vahidlər 
surətin 
məhəlli 
mənsubiyyətini fərdiləşdirmək məqsədilə işlədilir. 
Nümunələrə diqqət yetirək:
Ağabəyim ağa:
– 
Kiri
, 
-dedi, 
-vəfasızsan. 
(Y.V.Çəmənzəminli. "Qan içində"). 
 

---

298