Фирузя мяммядли

qarpız-
yarpız; at-ət; ot-od; düz-duz; iydə-iynə
və s. 
Uşaqlar çalışmanı icra edib qurtardıqdan 
sonra qalan vaxtdan istifadə edib, bizcə belə bir 
əyləncəli izahat işi aparmaq olar: 
«Görürsünüzmü, uşaqlar, sən demə, bircə səs 
dəyişməsi ilə 
qarpızı – yarpız, atı – ət, otu – od, 
duzu – düz
və s. etmək olarmış. Lakin biz bunu 
sözdə belə edə bilərik. Bəs işdə? İşdə 
qarpızı – 
yarpız
etmək olarmı? Əlbəttə yox! Niyə? Çünki 
qarpız və yarpız tamam başqa-başqa məhsullardır. 
Bundan başqa bunların hər biri xüsusi qaydada 
hasilə gəlir. Məsələn, qarpızı bostanda əkmək, 
becərmək, vaxtında alağını etmək, suvarmaq, 
cürbəcür parazit və həşaratlardan qorumaq və 
yetişdirmək lazımdır. Yarpız isə yabanı bitkidir. 
Göyərti məhsuludur. Suyun içində, sahilə yaxın 
yerlərdə bitir. Gözəl ətri, xoş görkəmi var. Bəzi 
xörəklərdə, xüsusən dovğada işlənir.» Əlbəttə, 
bunlara dair daha ətraflı məlumat da vermək olar. 
Lakin, güman ki, uşaqlar o biri sözlərin təhlilini də 
maraqla gözləyəcəklər. Buna görə də 
at – ət
sözləri 
üzərində izahat işinə keçmək lazımdır. Bəs işdə 
atı
necə 
ətə 
çevirmək olar? sualına yəqin ki, uşaqlar 

---

357 
Сечилмиш ясярляри 
lX 
yer-yerdən müxtəlif cavablar verəcəklər. Ona görə 
də onların təfəkküründə atın qoşqu heyvanı kimi 
tarixi 
rolu, 
insanların 
həyat 
şəraitini 
yüngülləşdirməkdə onların əvəzsiz dostu, mühari-
bələr tarixində fədakar yürüşləri barədə unudulmaz 
təsəvvürlər aşılayan gözəl və səlis cümlələrlə 
danışıb, «Doğurdanmı at ətini yeyirlər» sualını 
aydınlaşdırmaq olar. Bəli, bəzi qədim tayfalar, 
xalqlar atdan təkcə yuxarıdakı məqsədlə yox, həm 
də qidalanma məqsədilə istifadə etmişlər. Atın südü 
lap qədimdən xüsusi içki kimi içilmiş, hazırda onun 
faydalılığı elmi cəhətdən əsaslandırılmışdır. At 
südü ilə müalicə sanatoriyaları (qımız sana-
toriyaları) yaradılmışdır. Buradaca müəllim hazırda 
atların qorunması, onları kəsməyin qadağan 
olunması barədə məlumat verib, müqayisəli şəkildə 
müharibənin törətdiyi ümumi fəlakətlər sırasında 
insanların at əti yemək məcburiyyətində qalması 
barədə kiçik epizodlar danışa bilər. Çalışmanın dərs 
zamanı bu şəkildə davamı uşaqların zehnində 
dərsin əsas məqsədinə dair təəssüratı poza bilər. 
Lakin burada əmək məhsulları və əmək prosesləri 
haqqında şagirdlərdə ilkin təsəvvür yaratmaq üçün 
imkanların genişliyini nəzərə alıb bu işin davamını 
əlavə məşğələlərə keçirmək olar. 
Səs fərqləşməsi, onların yazıdakı qrafik 
işarələrinə dair biliyin möhkəmləndirilməsi işi 
savad 
təliminin 
ilkin 
mərhələsində 
vacib 
problemlərdən biridir. Buna görə də sait və samit 

---

358