Фирузя мяммядли

Сечилмиш ясярляри 
lX 
qədimliyi, faydalılığı haqqında qısaca məlumat 
verilsin. «Gül dibçəkləri» birləşməsinin izahında 
gül haqqında, yabanı, mədəni və dibçək gülləri ba-
rədə, gülçülük təsərrüfatları, peşələri barədə 
şagirdlərin yaş psixologiyasına və dünyagörüşünə 
uyğun tərzdə lirik ifadələrlə məlumat vermək 
faydalıdır. Başqa bir çalışmadakı «maşın», «tə-
rəvəz» sözlərinin izahına, bunların leksik 
arenasında aşkara çıxan peşələrlə bağlı sözlərin 
(sürücü, traktorçu, kombayınçı, tərəvəz ustası və s.) 
açıqlanmasına ehtiyac vardır. Kəndlilərin, tərəvəz 
ustalarının (yeri gəlmişkən, «tərəvəz»ə nələr 
daxildir? Pomidor, xiyar, kələm, badımcan, soğan, 
lobya, 
noxud, 
göy-göyərti 
və 
s.) 
xalq 
təsərrüfatımızın inkişafında, iqtisadi qüdrətimizin 
artırılmasındakı rolu, kənd təsərrüfatı maşınlarının 
insanlara köməyi barədə qısa və təsirli bir üslubda, 
valideyni kənd təsərrüfatında çalışan şagirdlərin 
fəallaşdırılması yolu ilə məlumat vermək zəruri və 
faydalıdır. Elə etmək lazımdır ki, ilk dəfə əlinə oxu 
kitabı götürən balaca məktəbli oxu vərdişlərinə 
yiyələnərkən kitabdakı sözlərin məna fərqinə 
varmadan, sadəcə oxuyub keçməsin, hər sözün, hər 
ifadənin 
mənasını, 
məqamını, 
potensial 
funksiyasını duymağa alışsın. 
İlk gündən pedaqoji metodikanın şüurlu 
mənimsəmə prinsipi baxımından tətbiq edilən bu 
üsullar balaca məktəblilərin nəinki dünyagörüşünün 
genişlənməsinə, onlarda əmək və əmək adamlarına 

---

354 
Фирузя Мяммядли 
marağın artmasına, texnika ilə ilk tanışlığa kömək 
edər, həm də mövzunun şüurlu mənimsənilməsi və 
uzun müddət yadda saxlanılmasına kömək edər. 
Əslində lüğət üzərində iş əməliyyatına daxil olan 
bu məsələ şagirdin yetişdiyi mühit və onu əhatə 
edən əmək sahələri ilə bağlı şəkildə öz şərhini 
tapdıqda 
tədris 
prosesinin 
aktivləşdirilməsi, 
səviyyəcə yüksəlməsinə köməkçi vasitəyə çevrilir. 
«Dostlar» mövzusunun öyrənilməsi, mövzu 
ilə bağlı sualların tərtibi və müsahibə bu proses 
zamanı şagirdlərə əmək sahələri barədə məlumat 
vermək, onların əmək haqqındakı təsəvvürlərini 
zənginləşdirmək üçün geniş imkanlara malikdir. 
Belə ki, mətndə işlədilmiş «zavod», «fabrik» 
sözləri üzərində təhlil işi məktəbli qız Xalidənin ata 
və anasının fəhlə olmasını aşkara çıxarmağa imkan 
verdiyi kimi, Xalidənin dostlarının onu yoluxmağa 
gələndə gördükləri işlərlə (yemək hazırlamaq, 
döşəməni süpürmək) əlaqədar sual-cavab balaca 
qayğıkeşlərin evdə analarına necə kömək etməsi, 
ümumiyyətlə bu işi könüllümü, yoxsa xüsusi
tələblərlə yerinə yetirdiklərini aydınlaşdırmağa şə-
rait yaradır. Beləliklə, mövzudan kənara çıxmadan 
şagirdlərin sərbəst mühakimə yürütməsinə, mövzu 
ilə bağlı təəssüratının genişləndirilməsinə köməkçi 
vasitə kimi onlarla əmək mövzusunda müsahibə 
aparmaq olar. 
Bəzi çalışmalarda uşaqlara səs fərqləşməsi 
mövzusu 
ilə 
bağlı 
məna 
dəyişikliklərini 

---

355