Фирузя мяммядли
Yüklə 3,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Сечилмиш ясярляри lX
|
Фирузя Мяммядли
«Əvəzlik» əsas nitq hissələrinin əvəzində işlənib onların ən ümumi qrammatik xüsusiyyətlərinə malik olur. Başqa nitq hissələri kimi, əvəzlik də müstəqil mənaya malik olur, cümlədə müəyyən suala cavab verir – cümlə üzvü kimi çıxış edir. Dilin xüsusi, olduqca mürəkkəb və çoxcəhətli hissəsini təşkil edən bu nitq hissəsi xüsusi mənaya malik olmadan şəxsi, əşyanı, ha- disəni, əlaməti, miqdarı adlandırmadan ya əvvəlcə qeyd olunmuşlara, haqqında danışılanlara işarə edir, ya onları əvəz edir, ya da dinləyicini nitqin sonrakı hissəsinə hazırlayır. Ona görə də əvəzliyin konkret mənası çox zaman mətnlə müəyyən olunur. 1 Əvəzliklərin bu xüsusiyyəti mövzunun tədrisi prosesində nəzəri biliyin mənimsənilməsi və praktik cəhətdən möhkəmləndirilməsi işində müxtəlif məzmunlu peşə informasiyasını genişləndirmək, zənginləşdirmək üçün kifayət dərəcədə imkan yaradır. «Əvəzlik» mövzusu üzrə verilmiş çalışmaların cuzi qismində məhsuldar əmək, peşə və əmək məhsullarına dair informasiyaya təsadüf olundu. 380 nömrəli çalışma məzmunca «dəmirçi» peşəsi barədə müsahibə və informasiya imkanına malikdir. «Dəmirçi» peşəsi barədə şagirdlərin keçmiş biliklərini yada salmaq və informasiyanı müsahibə 1 Мцасир Азярбайъан дили (ЫЫ щисся), Б., 1980, сящ. 146. 465 Сечилмиш ясярляри lX şəklində aparmaq üçün müəllim aşağıdakı suallardan istifadə edə bilər: 1. Dəmirçi – kimlərə deyilir? 2. «Dəmirçi» peşəsinin keçmişi barədə nə bilirsiniz? 3. İndi bu peşəyə ehtiyac necədir? 4. İndi dəmirçilər ən çox nə düzəldirlər? 5. Bu sənətkarların kənddə və şəhərdə fəaliyyəti necədir? Təbii ki, suallara şagirdlər ətraflı cavab verə bilməyəcək. Buna görə də müəllim hər sual və cavabdan sonra bu barədə özü danışmalı və çalışmalıdır ki, şagirdə peşənin sirləri barədə daha çox məlumat versin. Bir sözlə müəllim özü qoyulan suallar dairəsində peşə barədə informasiyaya hazır olmalıdır. Məktəbli gənclərin tarixi filmlərdə gördüyü dəmirçi obrazını xatırlatmaqla, müəllim bu peşə sahiblərinin zahiri görkəmli, sağlamlığı, xarakterindəki bariz cizgilər, nəhayət işi, peşəsi ba- rədə uşaqlarda əyani təsəvvür yaratmaq və peşəyə maraq oyatmaq mümkündür. «Əvəzlik» mövzularının tədrisi prosesində sərbəst çalışmalar üzrə də peşə məlumatını zənginləşdirmə üzrə səmərəli iş aparmaq mümkündür. Bu mənada «Şəxs əvəzlikləri» mövzusu üzrə müəyyən bir peşə adının şəxslər üzrə dəyişdirməklə cümlə qurmaq tapşırığı sonradan həmin peşə haqqındı geniş danışmaq imkanı verər: |