Фирузя мяммядли

sək, budaq cümlənin predikativ mahiyyəti ilə 
sadə cümlə daxilindəki feli tərkibin qeyri-
predikativ əlaməti bu iki sintaktik quruluĢun 
struktur fərqini göstərən baĢlıca cəhətdir.
Mürəkkəb cümlə də sadə cümlə kimi, 
ünsiyyət vasitəsidir, fikrin ifadə vasitəsidir, real 
həyatın inikası, danışanın maddi varlığa, gerçəkliyə 
münasibətinin ifadə vasitəsidir. Budaq cümlələrin 
sintaktik rolunun rəngarəngliyi onların yalnız məz-
munundan deyil, həm də bütövlükdə mürəkkəb 
cümlənin quruluşundan asılıdır.
V.Q.Admoni budaq cümlələri və tərkibləri 
cümləni həcmcə genişləndirən vasitələr adlandırır. 
Feili tərkiblərlə budaq cümlələr üçün ümumi cəhət 
onların sintaktik vəzifəsi yaxud sintaktik münasibət 
tipi yarada bilməsidir (zaman, səbəb, tərz və s.). 
Feili tərkiblərlə budaq cümlələri ayıran cəhət isə 
onların 
hər 
birinin 
özünəməxsus 
quruluş 
xüsusiyyətidir.
Lakin feli tərkibli sadə cümlə ilə tabeli 
mürəkkəb cümlə arasında bəzən baş və budaq 
cümlələr arasındakı bağlama vasitələrindən asılı 
olaraq, məna çalarlığı da özünü göstərir. Belə hal-

---

330 
Фирузя Мяммядли 
larda eyni mənalılıqdan yox, yaxınmənalılıqdan 
danışmaq lazım gəlir. Bu isə sintaktik quruluşlar 
arasındakı sinonimliyə daha çox meyl edir.
Məsələn:
İndi üç ildir ki, 
Sibirə gedib, heç səs-soraq da 
yoxdur. 
 
Bu cümlə haqqında danışılan adam barəsində 
müxtəlif şəxslərin dilindən verilmiş informasiya 
kimi qəbul edilə bilər. Ola bilsin ki, danışan şəxs 
Sibirə gedənin dostudur, qohumudur və ya 
arvadıdır. İnformatorun münasibətindən asılı olaraq 
bu cümlənin sadə cümlə strukturunda təqdimi 
cümlələr arasnıda məna eyniliyini məna yaxınlığı 
ilə əvəzləyir ki, bu da ekvivalentlik yox, 
sinonimlikdir. Müqayisə üçün:
Sibirə gedib, səs-sorağının olmaması