Fizika ixtisosligidan boshqa ixtisosliklar uchun ma’ruza matnlari to’plami So’z boshi

R
3
 va hokazo bu bosimlar parsial bosimlar deyiladi. 
P

P
1

P
2

...

P
n 
. (3.6) 
 
(3.6) Dalton qonunining ifodasidir,ya’ni ideal gazlarda parsial bosimlarning 
yig’indisi
 
butun gaz aralashmasining bosimiga tengdir.
Molekulalarning harakat kinetik energiyasi, umuman aytganda ularning 
ilgarilama harakat kinetik energiyalaridangina iborat emas. U molekulalarning 
aylanish va tebranish kinetik energiyalarining yig’indisidan iborat bo’lishi ham 
mumkin. Molekulalarnig barcha tur harakatlariga to’g’ri keladigan energiyani 
hisoblash uchun erkinlik darajasi degan tushunchani kiritish kerak bo’ladi. 
Jismning fazodagi vaziyatini aniqlash uchun zarur bo’lgan erkli 
koordinatalarning soniga jismning erkinlik darajasi deyiladi. Masalan, moddiy 
nuqtaning erkinlik darajasi 3 ga teng. Gazning har bir molekulasi ma’lum 
erkinlik darajasiga ega bo’lib, uning ilgarilama harakatiga 3 ta erkinlik darajasi 
to’g’ri keladi. Gazlar molekulyar-kinetik nazariyasining asosida molekulalar 
harakatining butunlay tartibsizligi to’g’risidagi faraz yotadi: molekulalarning 

---

harakatidagi bunday tartibsizlik faqat ilgarilama harakatdagina emas, balki 
barcha tur harakatlariga (aylanma, tebranma) ham xosdir. Harakat turlarining 
barchasi teng qiymatlidir. SHu sababli molekulalarning har bir erkinlik 
darajasiga o’rtacha bir xil miqdorda energiya to’g’ri keladi, deyish tabiiydir. 
Bu holat energiyaning erkinlik darajalari bo’yicha birday (tekis) taqsimlanishi 
qonuni nomi bilan yuritiladi. Bunda bitta erkinlik darajasi (i=1) ga to’g’ri 
kelgan o’rtacha energiya