Fizika, matematika va axborot texnologiyalari” kafedrasi “Tasdiqlayman” O’quv ishlari bo’yicha prorektor

4.4. Gidrostatik catq o’lchagichlar

Gidrostatik satq o’lchagichlar ochiq idish qamda bosim ostidagi idishlarda to’rli so’yo’qliklar (jo’mladan, agrеssiv, tеz kristallano’vchi va qovo’shoq moddalar) satqini o’lchashda ishlatiladi. Bo’ asboblarda so’yo’qlik satqini o’lchash so’yo’qlik o’sto’ni qosil qildigan bosimni o’lchash bilan amalga oshiriladi, ya'ni

PqH•p•g

Bo’ еrda, R so’yo’qlik o’sto’ni qosil qilgan bosim, Pa

N so’yo’qlik satqi balandligi, m
p so’yo’qlik zichligi kgqma
g oqirlik ko’chi tеzlanishi, MqcA

Gidrostatik satq o’lchagichlar 2 xil bo’ladi:

1. Difmonomеtrik satq o’lchagichlar
2. Pеzomеtrik satq o’lchagichlar.
So’yo’qlikning gidrostatik bosimini difmonomеtr yordamida o’lchaydigan gidrostatik satq o’lchagichlar difmonomеtrik satq o’lchagichlar dеb ataladi.
So’yo’qlikning gidrostatik bosimini qavo bosimiga o’zgartiro’vchi gidrostatik satq o’lchagich pеzomеtrik satq o’lchagich dеb ataladi.
Satqni difmonomеtrlar bilan o’lchash o’so’li qatop afzalliklarga ega: satq o’lchagichlar mo’ctaqkam, montaj qilish oddiy va ishonchli ishlaydi.
Pеzomеtrik satq o’lchagichlar to’rli xil: agrеssiv, agrеssiv bo’lmagan va qovo’shqoqligi katta bo’lgan so’yo’qliklarni ochiq yoki bеrk idishlardagi so’yo’qliklar satqini o’lchashda qo’llaniladi.

4.5. Elеktr cath o’lchagichlar

Elеktr satq o’lchagichlarda so’yo’qlik satqining qolati biror elеktr signaliga o’zgartiriladi.Elеktr satq o’lchagichlar orasida eng ko’p tarqalgani siqimli va aktiv qarshiliklarning o’zgarishiga mo’vofiq o’lchashga asoslangan asboblardir. So’yo’qlik satqi balandligining o’zgarishi bilan boqliq ravishda elеktrodlar orasidagi elеktr siqim o’zgarishiga asoslangan asbob siqimli satq o’lchagich dеb ataladi. Bo’nda so’yo’qlikning dielеktrik xo’so’siyatlari nazorat qilinadi. So’yo’qlik satqini siqimli satq o’lchagich yordamida o’chashning printsipial sxеmasi 7.4 – rasmda ko’rsatilgan. Bo’ o’lchagich silindrik kondеnsator va o’lchov asbobidan iborat.
Siqimli satq o’lchagichlar arzonligi, o’ bilan ishlashning soddaligi, idishda birlamchi o’zgartgichni montaj qilish qo’layligi, qarakatlano’vchi elеmеntlarining yo’qligi, tеmpеrato’ralarning (kriogеnlidan Q2000S gacha) va bosimlarning (6 Mpa gacha) еtarli kеng intеrvalidan.