6. 3. Hid bilish analizatori Odam turli moddalarning hidini burunni yuqori chig‘anoqlari-
ning o i t a qismi va burun to 'sig 'in in g shilliq pardasidagi maxsus
retseptorlar orqali sezadi. Hid bilish hujayralari joylashgan shilliq
pardaning yuzasi 5 sm2 keladi. Hid bilish hujayralarining o ‘siqlari
hidlash nervini hosil qiladi. M oddaning zarrachalari hidlash nervi-
ni hosil qiladi. M oddaning zarrachalari hidlash sohasining shilliq
pardasiga tushib, hid bilish hujayralariga ta'sir etishi natijasida hid
sezgisi vujudga keladi.
Hid bilish tufayli odam va hayvonlar turli gazlarni va ovqatning
hidini sezadi. Hid sezgisi nihoyatda o 'tk ir va nozik. M odda havo
da juda oz tarqalgan b o is a ham odam uning hidini sezadi. 1 litr
havoda 1 : 1 000 000 g nisbatda efir b o ig a n d a ham odam uning
hidini biladi. Hidlash a ’zosi. ayniqsa, vodorod sulfid gazi hidiga
nihoyatda sezgir b o ia d i. B a'zi bir hayvonlarda hid bilish sezgisi
juda ham nozik b o ia d i. B a'zi iskovich itlar nihoyatda kuchsiz hid-
ni ham sezadi.
Yangi tu g ilg a n bola binafsha, valeriana, anis va boshqa nohush
hidlarga nisbatan yuz mimikasini o'zgartirish, nafas olish va puls
0
‘zgarishi bilan javob beradi. Kuchli hid ta'sir ettirilganda u chuqur
va tez-tez nafas oladi hamda tom ir urishi o'zgaradi. Bola 4 oylik
b o ig an id an boshlab turli hidlarni to iiq ro q ajratadi. B og‘cha yoshi
dagi bolalarda hidlash retseptori rivojlanishda davom etadi.
6. 4. Ko‘rish analizatori KoVrish analizatori tashqi dunyodagi narsalarning hajmi, ra-
ngi, shakli. masofasi haqida tasavvur hosil qilishga yordam beradi.
M ehnat faoliyatida ko'rish analizatori juda muhim rol o'vnaydi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
K o'zning bevosita ta ’sirlovchisi yorug'lik. binobarin. yorug'lik
k o 'z retseptorlariga ta'sir etib. ko'rish sezgisini hosil qiladi. K o'rish
organik 10-12 yoshgacha morfologik va funksional jihatdan rivoj-
lana boradi.
