Fiziologiyasi va gigiyenasi

Nazorat savollari:
1. Bolalarda nafas olish va chiqarish jarayoni qanday yuzaga keladi?
2. 0 ‘pkada gazlar almashinuvi bolalarda qanday amalga oshadi?
3. Nafas olish markazining faolligi yoshga oid qanday o'zgaradi?
4. Bolalarda nafas olish soni va tezligining yoshga oid xususiyatlari 
nima?
5. 
Nafas olish a ’zolari gigiyenasi va uning tibbiy-biologik ahamiyati 
qanday?
6. Nafas olish a'zolari ishining boshqarilishi va uning ahamiyati qan­
day?
XI BOB. OVQAT HAZM BO LISHINING
YOSHGA OID XUSUSIYATLARI
11.1. Ovqat hazmining ahamiyati
Ovqatlar bilan organizm oqsillar, y og'lar va uglevodlar kabi 
murakkab organik moddalarni oladi. Bu moddalar organizm to­
monidan o'sish jarayonida va atrofiyaga uchragan hujayralam ing 
o'rniga yangilarini hosil b o iish id a qurilish materiali sifatida foy- 
dalaniladi. To'yim li moddalar organizmdagi energiya moddalar 
manbayi hisoblanadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ovqatlar bilan birga tushadigan darmon dorilar. m a'danli tuzlar 
va suv ham kam aham iyatga ega emas. Ular organizmda kechadi- 
gan turli tuman kimyoviy reaksiyalarning bajarilishi uchun sharoit 
yaratib bersa. ko'pchiligi ko'plab reaksivalarda to 'g 'rid an to 'g 'ri 
ishtirok etadi.
Suv. m a'danli tuzlar va darmon dorilar organizm tomonidan 
to iig 'ic h a o'zgarm agan holda o'zlashtiriladi. Ovqatlar tarkibidagi 
oqsillar. y o g 'lar va uglevodlar borasida gap yuritadigan bo'lsak, 
ular organizm tom onidan to 'g 'rid a n to 'g 'ri foydalanilmaydi. Bi- 
rinchidan, bu moddalar ovqat hazmi tizimi devorlaridan o 'ta ol- 
maydigan yirik-yirik molekulalardan tashkil topgandir. Bu yerda 
asosiy masala shundan iboratkim. ularning hammasi organizm 
uchun begona va har qanday begona moddalar uchun organizm ­
da ularga qarshi him oya moddalari ishiab chiqiladi (antitana). Ana 
endi tushunarli bo'lsa kerak. nima uchun asosiy to'yim li moddalar 
organizmning ichki muhitiga tushishidan oldin hazmlanadi.
Ovqat hazmi jaravoni deb. oziq moddalarning fizik va kim yoviy 
qayta ishlanishi va ularni oshqozon-ichaklar tizim idan so'rilishi. 
qon bilan tashilishi. organizm tom onidan o'zlashtirilishi mumkin 
bo'lgan oddiy va eruvchan birikmalarga aylanish jarayoniga ayti- 
ladi.
Odamlar organizmida hazm shiralari ta'sirida. ovqat hazmi 
tizim ida oqsillar aminokislotalargacha. y o g'lar - glitserin va vog' 
kislotalarigacha, murakkab uglevodlar esa oddiy qandlargacha 
(glukoza va boshqalar) parchalanadi. Oziq moddalarning bundav 
kimyoviy qayta ishlanishida hazm shiralari tarkibiga kiruvchi -
fermentlar bosh rol o'ynaydi. Fermentlar tabiati jihatidan oqsilli 
m oddalar bo'lib. organizm tom onidan ishiab chiqiladigan biologik 
katalizatorlardir. Fermentlarga xos bo'lgan xususiyatlardan biri -
ularning spetsifikligidir, ya'ni har bir ferment m a lu m fizik tarkib 
va tuzilishga. molekulasida kimy oviy bog'lar m a'lum aniq tipga 
ega bo'lg an moddalarga va m oddalar guruhiga ta'sir ko'rsatadi. 
Fermentlar ta'siri ostida erimaydigan va so'rilishi mumkin b o im a - 
gan murakkab moddalar. eriydigan va yengil o'zlashtiriladigan an­
cha oddiy moddalarga avlanadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---