Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

A R A S T U F A L S A F A S I
t a ’k i d l a y d i . U , m u t l a q b o ‘s h l i q n i n g y o ' q l i g i n i c h u q u r
b o ‘l m a s a - d a , t u s h u n t i r i b be ra d i.
S o ' n g r a A r a s tu “ v a q t ” ru tb asi n im a lig in i t u s h u n t i r a d i va 
t a b i a t d a g i m a v j u d n a r s a l a r va h a r a k a t , v a q t va f a z o n i n g
b o rlig ig a m u h t o j m i d e g a n m a s a la n i k o ’rib c h iq a d i. A ra stu
h a ra k a t va s h a ro itla rg a tegishli asos va q o n u n l a r n i b a y o n etadi.
S o ‘n g r a u , j i s m l a r d a m a v ju d boMgan va u l a r n i n g h a r a k a ti 
va b u h a r a k a t n i n g b o s h l a n i s h i g a z a r u r b o ‘l g a n b c h i s o b
s a b a b l a r h a q id a s o lz y u rita d i. B ir-b irla rig a te g ib t u r u v c h i va 
y o n m a - y o n t u r u v c h i b o s h q a j i s m l a r d a n h a r a k a t l a n a d i g a n
m u ta h a r r ik jis m la r boMishi kerak, u la r esa o ‘z n av b a tid a b o s h q a
j i s m l a r d a n h a r a k a t la n a d i la r va h a k a z o . B u n d a y h o l a t d a bir 
j i s m n i n g b o s h q a s ig a n is b a ta n h a ra k a ti o ‘z a r o y a q in la s h g a n va 
y o n d o s h g a n , b ir h a r a k a t ik k in c h is id a n kelib c h i q u v c h i va 
u m u m a n o l g a n d a b e n i h o y a t boMadi.
A r a s tu , tabiiy j i s m o ‘z ta b ia tig a k o ‘ra b o s h q a b ir j is m n i 
q a n d a y qilib harakatga keltirishini va harakatdagi oldingi jis m d a n
h a r a k a tg a kelg an j i s m l a r o bz n a v b a tid a b o s h q a l a r i n i q a n d a y
h a r a k a t g a k e ltirish in i k o 'r s a t a d i . B u n d a h a r a k a t shakli faqat 
m e x a n ik ( a l-h a y a l) h a ra k a t b o ‘lib, b o s h q a c h a b o'lishi m u m k i n
e m a s . A tro fd a g i b o s h q a j i s m l a r n i h a r a k a t g a k e ltiru v c h i u s h b u
h a r a k a t t o ‘g ‘ri c h iz iq li b o 4 m a y , balki a y l a n m a h a r a k a t d i r . 
B o sh q a bir jis m orqali h a ra k a tg a keltirilgan jis m o ‘s h a ji s m n i n g
h a r a k a t t a ’s ir id a n t a s h q a r i b o i m a y d i . A r a s t u , u s h b u j i s m
m u tla q m iq d o r g a ega boMishi m u m k i n e m a s , d e b tu s h u n tira d i. 
D e m a k , b a r c h a t a b i i y j i s m l a r n i h a r a k a t g a k e l t i r u v c h i
boshlangMch jis m boMishi z a r u r va y a n a o ‘sh a j i s m d a n h arak atn i 
q a b u l q ilib b o s h q a h a m m a j i s m l a r n i a y l a n m a h a r a k a t g a
k e ltiru v c h i b o s h q a b ir ji s m boMishi kerak.
S o kn g r a u a y l a n m a h a r a k a t l a n u v c h i j i s m h a q i d a s o ‘z 
y u r i t a d i , o ‘s h a j i s m o ‘z - o ‘z i c h a h a r a k a t l a n a d i m i yoki uni 
h a r a k a t l a n t i r u v c h i s a b a b b o r m i ? Va uni h a r a k a t m a n b a i b o r
boMishi k e ra k lig in i t u s h u n t i r a d i . A r a s t u t a b i a t a n a y l a n m a
h a r a k a t q ilu v c h i j i s m l a r h a r a k a t l a r i n i n g a s o s la rin i koM'satadi, 
u l a r j i s m l a r m i yoki j i s m e m a s m i , u la r m o d d a v a jis m la r i 
( ta n a l a r i ) b o M m a g a n j i s m s iz m o h i y a t m i yoki y o 'q m i , d e g a n
m a s a la n i o y d i n la s h tir a d i.
131

---

A B U N A S R F O R O B IY
------------------------------------------------------