Foydalanish

---

[491] 
BIOLOGIYA DARSLARIDA ROLLI, DIDAKTIK OʻYINLARDAN 
FOYDALANISH 
Xolbayeva Saodatxon 
Namangan viloyati, Uchqo’rg’on tumani
28-umumiy o’rta ta’lim maktabi
biologiya fani o’qituvchisi 
Annotatsiya: 
maqolada biologiya darslarida o’yinlardan foydalanish 
samaradorligi haqida fikrlar bayon etilgan. 
Kalit so’zlar: didaktik o’yinlar, biologiya, rolli oʻyinlar, tarbiya,maqsad. 
Hozirgi kunda ta’limni tashkil etishda rolli oʻyinlardan samarali foydalanishga 
e’tibor berilmoqda. Oʻyin chog’ida mahsuldor emas, balki jarayonli faoliyat tashkil 
etilganligi bois oʻquvchilar tasviriy vaziyatlarni yaratish asosida oʻzlarining atrof-
muhitga boʻlgan munosabatlarini tabiiy namoyon eta oladilar. Oʻyinli faol faoliyat esa 
ularning ijodiy imkoniyatlarini oishrib, tafakkurini rivojlantirishga yordam beradi. 
Oʻquvchilarning nazariy bilimlarni amaliy koʻnikma va malakalarga aylantirish, ularda 
ta’limiy faollikni yuzaga keltirish, ularni ijtimoiy munosabatlar jarayoniga keng jalb 
etishda rolli oʻyinlar oʻziga xos oʻrin tutadi.
Oʻyin texnologiyalari ta’lim samaradorlishni ta’minlash, oʻquvchilarda faollikni
yuzaga keltirish, bilim, koʻnikma, malakalarni shakllantirish, vaqtni qisqartirish, 
ta’limni jadallashtirishga yordam beradi.
Oʻyin jarayonida namoyon boʻluvchi psixologik xususiyatlar har oʻquvchiga 
shaxsiy imkoniyatlarini namoyish eta olish imkonini beradi, ularning ijtimoiy hayotda 
egallagan oʻrnini barqarorlashtiradi, ularda oʻz-oʻzini boshqarish koʻnikmalarini hosil 
qiladi.
O’yin texnologiyalari nazariy bilimlarni mustahkamlab, amaliy ko’nikmalarning 
malakalarga aylanishini ta’minlab qolmay, o’quvchilarda muayyan axloqiy, irodaviy 
sifatlarni ham tarbiyalaydi.
Oʻyinlarni tashkil etish maqsadlari quyidagilardir:
 ta’limiy (didaktik) maqsad;
 tarbiyaviy maqsad;
 faoliyatni rivojlantirishga yoʻnaltiruvchi maqsad.

---

[492] 
Rolli oʻyinlarning muvaffaqiyatli tashkil etilishi uchun bir qator shartlarga amal 
qilish zarur. Ular quyidagilardir:
 jamoa a’zolari o’rtasida samimiy muhitni qaror toptirish;
 o’yin jarayonida qat’iy talablar qo’yilishini inkor etish;
 o’qituvchi va o’quvchilarning erkin, bemalol, o’ziga ishongan holda, 
xotirjam harakat qilishlariga erishish;
 sinfda qulay sharoitning mavjud bo’lishi (shovqin darajasini nazorat qilish, 
o’quvchilarni chalg’ituvchi harakatlarni sodir etmaslik);
 sinfda tartib va tinchlikni saqlash maqsadida o’quvchilarning o’yin 
faolligiga ta’sir qilmaslik.
Quyida fanning oʻqitish jarayonida foydalanish mumkin boʻlgan oʻyinlardan bir
nechtasining umumiy loyihasini keltiramiz.
Vitaminlar mavzusini o’tish jarayonida rolli oʻyin texnologiyasidan foydalanish
mumkin.
Oʻqituvchi sinfni 2 ta guruhga ajratadi. 1-guruh: “Bemorlar”, 2-guruh: 
“Shifokorlar”. Shundan soʻng oʻqituvchi “Bemorlar” guruhidan bir oʻquvchiga sekingina 
unda qaysi vitamin yetishmasligini aytadi. Bemor oʻquvchi unda yetishmaydigan 
vitaminni eshitgach: shu vitamin yetishmagan taqdirda insonda qanday kasallik belgilari 
paydo boʻlishini esga olishi va shu belgilarni oʻzida paydo boʻlganligini 2-guruhdagi 
oʻqituvchi tanlagan oʻquvchiga aytishi kerak. Shifokor uni diqqat bilan tinglab, bemorga 
tashxis qoʻyishi, ya’ni unda qaysi vitamin yetishmasligini aniq aytib, uni davolash uchun 
qanday oziq-ovqat mahsulotlarini iste’mol qilishi kerakligini aytadi. Koʻrinib turibdiki, 
bemor rolidagi oʻquvchi ham shifokor rolidagi oʻquvchi ham mavzuni chuqur bilmasdan 
turib oʻz rolini bajara olmaydi. Rolli oʻyin davomida shunday hol boʻlgan taqdirda bu 
oʻquvchi shu guruhdagi boshqa oʻquvchi bilan almashtiriladi. Albatta, bu guruh oʻrnini 
belgilashda salbiy ta’sir koʻrsatadi. Oʻyin mavzu doirasida rejalashtirilgan savollar 
tugaguniga qadar davom etadi.