Fozilov ilxom suzish va uni o‘qitish metodikasi

 
2.Suzish sport turning Qadimgi Rimda rivojlanish tarixi
Qadimgi Rimda suzish mashhur mashg‘ulot bo‘lib, u harbiy va fuqarolik 
hayoti uchun muhim mahorat hisoblangan. Qadimgi rimliklar chiroyli hammom va 
basseynlar qurdilar va suzish ko‘pincha jamoat cho‘milish marosimining bir qismi 
sifatida amalga oshirildi. 
Rimda birinchi qayd etilgan suzish musobaqasi miloddan avvalgi 364 yilda 
Rim generali Mark Valerius Layevin uchun o‘tkazilgan dafn marosimining bir 
qismi sifatida bo‘lib o‘tdi. Suzish poygalari Ludi Apollinares va Ludi Plebeii kabi 
qadimgi Rim o‘yinlariga ham kiritilgan. 
Qadimgi Rimda suzish ham harbiy tayyorgarlikning muhim qismi edi. Rim 
askarlaridan daryolar va boshqa suv havzalari bo‘ylab suzish imkoniyati talab 
qilingan va ular ko‘pincha o‘z mahoratini oshirish uchun suzish havzalarida mashq 
qilishgan. 
Suzishni amaliy qo‘llashdan tashqari, jismoniy mashqlar va dam olish shakli 
sifatida ham qadrlangan. Rim faylasufi va davlat arbobi Tsiseron suzishning ham 
jismoniy, ham ruhiy salomatlik uchun foydalari haqida yozgan, shoir Ovid esa 
suzishni tanani sog‘lom va baquvvat saqlash usuli sifatida yuqori baholagan. 
Suzish asrlar davomida Rimda mashhur mashg‘ulot bo‘lib kelgan va u bilan 
erkaklar ham, ayollar ham shug‘ullanishgan. Rimning tanazzulga yuz tutishi va 

---

30 
qulashi natijasida shahardagi ko‘plab hammom va suzish havzalari yaroqsiz holga 
keldi va sport turi sifatida suzish mashhurligi pasayib ketdi. Faqat zamonaviy 
davrga kelib, suzish yana raqobatbardosh sport turi sifatida shug‘ullana boshladi. 
Qadimgi Rimda suzish ham muhim rol o‘ynagan, garchi u qadimgi 
Yunonistondagi kabi mashhur bo‘lmagan bo‘lsada Rimliklar yunonlar kabi maxsus 
suzish usuliga ega emas edilar, lekin ular dam olish va jismoniy mashqlar uchun 
suzishgan. 
Yunonlar singari, rimliklar ham suzishni salomatlik va fitnes uchun zarur 
deb hisoblashgan va bu ko‘pincha ularning jismoniy tarbiya dasturlariga kiritilgan. 
Rimliklar, shuningdek, issiq yoz kunlarida suzishni salqinlash usuli sifatida 
ishlatishgan va ular suzish havzalarini o‘z ichiga olgan murakkab hammomlar 
qurishgan. 
Qadimgi Rimda ham suzish bo‘yicha musobaqalar o‘tkazilgan, garchi ular 
qadimgi Yunonistondagidek tashkil etilmagan bo‘lsada, Rimliklar Olimpiya 
o‘yinlarining tarkibiga suzishni kiritmaganlar, ammo ular turli xil suzish 
musobaqalari va musobaqalarini o‘tkazdilar. 
Rim armiyasida suzish ham muhim rol o‘ynagan. Rim askarlari suzishni 
bilishlari kerak edi va ular ko‘pincha Rimdan oqib o‘tadigan Tiber daryosida 
mashq qilishdi. O‘rta asrlar va Uyg‘onish davrida suzish mashhur dam olish 
faoliyati bo‘lib qoldi, basseynlar Evropada keng tarqalgan. Biroq, raqobatbardosh 
suzish XIX asrgacha, zamonaviy suzish usullari va texnikasi ishlab chiqilgunga 
qadar yana mashhur bo‘lmadi. Umuman olganda, suzish qadimgi Rimda qadimgi 
Yunonistondagi kabi mashhur bo‘lmasada, u hali ham Rim madaniyati va 
jamiyatida muhim rol o‘ynagan va suzishni sport va jismoniy mashqlar shakli 
sifatida rivojlanishiga hissa qo‘shgan. Qadimgi Rimda suzish asosan dam olish va 
mashq qilish uchun ishlatilgan. Rimliklar o‘zlarining imperiyalari bo‘ylab ko‘plab 
hammomlar qurdilar, ular ko‘pincha turli o‘lchamdagi suzish havzalarini o‘z ichiga 
oladi. Bu basseynlar suzish, shuningdek, cho‘milish va dam olish kabi suvga 
asoslangan boshqa tadbirlar uchun ishlatilgan. 

---

31 
Qadimgi Rimda suzish harbiy tayyorgarlik uchun ham ishlatilgan. Rim 
askarlari harbiy yurishlar paytida daryolar va boshqa suv havzalarini kesib o‘tish 
uchun suzishni bilishlari kerak edi. Ular, shuningdek, zirh kiygan va qurol ko‘tarib 
suzishga o‘rgatilgan. 
O‘rta asrlar va Uyg‘onish davri Evropada suzish mashhur bo‘lib qoldi, 
suzish havzalari XVI asrda keng tarqalgan. Biroq, faqat XIX asrga kelib suzishning 
zamonaviy usullari va usullari ishlab chiqildi va suzish raqobatbardosh sport turi 
sifatida shakllana boshladi. 
Rimliklar, shuningdek, o‘z imperiyasi bo‘ylab ko‘plab hammomlar qurdilar, 
ular orasida turli o‘lchamdagi suzish havzalari bor edi. Ushbu basseynlar suzish, 
shuningdek, cho‘milish, dam olish va muloqot qilish kabi suvga asoslangan boshqa 
tadbirlar uchun ishlatilgan. Rimdagi eng mashhur hammomlardan biri Karakalla va 
Diokletian vannalari edi. 
O‘rta asrlar va Uyg‘onish davrida Evropada suzish mashhur bo‘lib kelgan. 
XVI asrda suzish havzalari keng tarqalgan bo‘lib, xususiy turar-joylarda, 
shuningdek, jamoat joylarida qurilgan. Suzish sport turi sifatida rivojlanishda 
davom etdi, XIX asrda zamonaviy suzish usullari va usullarining rivojlanishi bilan 
raqobatbardosh suzish ommaviy sport turi sifatida paydo bo‘ldi. Umuman olganda, 
suzish Qadimgi Rimda muhim rol o‘ynagan, sport o‘zining sog‘liq uchun 
foydalari, amaliy qo‘llanilishi va dam olish qiymati uchun qadrlangan. Qadimgi 
Rimda suzish bo‘yicha usullar va texnikaning rivojlanishi sportning evolyusiyasiga 
va uning hozirgi zamonda mashhur sport turi sifatida paydo bo‘lishiga yordam 
berdi. 
Suzish Qadimgi Rimda dam olish uchun ham, harbiy tayyorgarlik uchun 
ham muhim mashg‘ulot bo‘lgan. Biroq, Qadimgi Rimda suzish sportining 
rivojlanishi haqida cheklangan ma’lumotlar mavjud, chunki bu boradagi 
adabiyotlarning aksariyati saqlanib qolmagan. 
Biz bilamizki, suzish Qadimgi Rimda juda qadrlangan va u harbiy 
tayyorgarlik uchun zaruriy mahorat hisoblangan. Rim askarlari jismoniy 
tayyorgarlikning bir qismi sifatida suzishga o‘rgatilgan, chunki ular daryolarni 

---

32 
kesib o‘tishlari va zirhlarda suzishlari kerak edi. Darhaqiqat, Rim qo‘shinlari 
dushman istehkomlariga hujum qilish uchun daryolar bo‘ylab suzishni o‘z ichiga 
olgan amfibiya hujumlarini qo‘llash odatiy hol edi. 
Suzish ham aholi orasida mashhur bo‘lib, bu sport turi bilan erkaklar ham, 
ayollar ham shug‘ullanardi. Qadimgi Rim hammomlarida ko‘pincha katta suzish 
havzalari bo‘lgan va suzish salomatlik va jismoniy tayyorgarlikni saqlashning bir 
usuli sifatida qaralgan. 
Suzish fani va uni o‘rgatish nuqtai nazaridan Rimliklarda suzish texnikasini 
o‘rgatishning rasmiy tizimi bo‘lganligini tasdiqlovchi dalillar kam. Buning o‘rniga, 
suzishni kuzatish va mashq qilish orqali o‘rganilgan deb hisoblashadi. Ba’zi 
manbalarda suzishni bolalarga ota-onalari yoki qul o‘qituvchilari o‘rgatgan deb 
taxmin qilinadi. 
Qadimgi Rimdan suzish bo‘yicha saqlanib qolgan sanoqli asarlardan biri 
eramizning III asrida Rim yozuvchisi va shoiri Klavdiy Elian tomonidan yozilgan 
"De Arte Natandi" (Suzish san’ati)dir. Bu ish Rimning suzishga bo‘lgan 
yondashuvi haqida bir oz tushuncha beradi, lekin u birinchi navbatda sportning 
dam olish jihatlariga qaratilgan. 
Yuqorida aytib o‘tganimdek, Qadimgi Rimda suzishning sport turi sifatida 
rivojlanishi haqida ma’lumotlar cheklangan. Biroq, mavjud dalillarga asoslanib, 
biz Rimda sportning rivojlanishining umumiy vaqt jadvalini yig‘ishimiz mumkin. 
Amaliy qo‘llanilishiga qaramay, suzish keyinchalik Qadimgi Rimda rasmiy sport 
turiga aylanmadi. Rimda birinchi qayd etilgan suzish musobaqasi miloddan avvalgi 
36-yilda, imperator Avgust davrida bo‘lib o‘tgan. "Naumachia Augusti" deb 
nomlanuvchi musobaqa dengiz jangini taqlid qilish uchun suv bilan to‘ldirilgan 
maxsus qurilgan havzada o‘tkazildi. Tadbir jiddiy atletika musobaqasidan ko‘ra 
ko‘proq tomosha bo‘ldi va suzish bo‘yicha musobaqalar bo‘lib o‘tganmi yoki 
yo‘qmi noma’lum. Vaqt o‘tishi bilan Rimda suzish bo‘yicha musobaqalar keng 
tarqalgan bo‘lib, ular ko‘pincha yirik sport tadbirlarining bir qismi sifatida 
o‘tkazildi. Qadimgi Rimdagi eng nufuzli suzish musobaqasi Apollon xudosi 

---

33 
sharafiga o‘tkazilgan "Ludi Apollinares" edi. O‘yinlar yugurish, kurash va suzish 
kabi turli tadbirlarni o‘z ichiga oldi. 
Qadimgi Rimda suzishning mashhurligiga qaramay, sportning rasmiy 
qoidalari yoki texnikasi tizimi yo‘q edi. Buning o‘rniga, suzuvchilar kuzatish va 
amaliyot orqali o‘rgandilar va standartlashtirilgan usul yoki shakl yo‘q edi. 
Natijada, Qadimgi Rimda suzish bugungi kunda biz biladigan yuqori texnik va 
raqobatbardosh sport turiga qaraganda ko‘proq erkin va improvizasiya sporti 
bo‘lgan.