Fozilov ilxom suzish va uni o‘qitish metodikasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

24 
 
 
 
 
 
 
 
2. MAVZU. SUZISH SPORT TURINING RIVOJLANISH TARIXI 
Reja 
1.
 
Suzish sport turini Qadimgi Yunonistonda rivojlanish tarixi 
2.
 
Suzish sport turini Qadimgi Rimda rivojlanish tarixi 
3.
 
Suzish sport turini Qadimgi markazlashgan Rusda paydo bo‘lishi va 
rivojlanishi 
Tayanch so‘zlar va iboralar: 
suzish, eng qadimgi sport turlari, insoniyat 
tarixi, tarixdan oldingi davrlar, ilk odamlar, daryolarni kesib o‘tish, ko‘llar, oziq-
ovqat, boshpana, qadimgi Misr, dam olish faoliyati, iyerogliflar, Nil daryosi, suzish 
musobaqalari, Qadimgi Gresiya, Olimpiya o‘yinlari, salomatlik, jismoniy tarbiya, 
turli xil usullar, O‘rta asrlar, dengizchilar, baliqchilar, omon qolish, raqobatbardosh 
sport, suzish klubi, xalqaro suzish musobaqasi, chalqancha suzish, batterflay 
usulida suzish, erkin uslub, yopiq, ochiq suzish havzalari, suv o‘tkazmaydigan 
suzish kiyimlari, mashhur sport, dunyo, millionlab odamlar, xavfsizlik, omon 
qolish, maktablarda o‘rgatish, qutqaruv operasiyalari.
 
Suzish insoniyat tarixidagi eng qadimgi sport turlaridan biridir. Suzish tarixi 
tarixdan oldingi davrlarga borib taqaladi, ilk odamlar oziq-ovqat va boshpana 
uchun daryolar va ko‘llarni kesib o‘tish uchun suzishni o‘rganishgan. 
Suzish haqidagi eng qadimgi dalillar qadimgi Misrga to‘g‘ri keladi, u yerda 
suzish mashhur dam olish faoliyati edi. Qadimgi Misr iyerogliflarida Nil daryosida 
suzayotgan odamlar tasvirlangan, shuningdek, qadimgi Misrda suzish bo‘yicha 
musobaqalar o‘tkazilgani haqida ham ma’lumotlar mavjud. 

---

25 
Suzish qadimgi Yunonistonda ham mashhur bo‘lib, u yerda eramizdan 
avvalgi 776-yilda Olimpiya o‘yinlarining bir qismi bo‘lgan. Yunonlar suzishni 
salomatlik uchun zarur deb hisoblagan va bu ularning jismoniy tarbiyasining 
muhim qismidir [2-rasm]. 
2-rasm. Misr iyerogliflarida suzayotgan odamlar tasvirlangan 
O‘rta asrlarda suzish dam olish faoliyati sifatida mashhurligini yo‘qotdi, 
ammo u dengizchilar va baliqchilar uchun muhim mahorat bo‘lib qoldi. 
Darhaqiqat, ko‘plab dengizchilar kemalari cho‘kib ketgan yoki dengizga 
uloqtirilgan taqdirda omon qolish vositasi sifatida suzishni o‘rgandilar [3-4- rasm]. 
3-rasm. Suzish - O‘rta asrlarda dengizda cho‘kayotan odamning yagona 
tayanchi. 

---

26 
4-rasm. Suzish - dengizchilar kemalari cho‘kib ketganda omon qolish 
imkoni. 
Suzishning zamonaviy davri XIX asrda, suzish ommaviy raqobatli sport 
turiga aylana boshlangan. Birinchi suzish musobaqasi 1837-yilda Angliyada bo‘lib 
o‘tdi va bu sport tezda boshqa mamlakatlarga tarqaldi. Suzish bo‘yicha birinchi 
xalqaro musobaqa 1896-yilda Gresiyaning Afina shahrida bo‘lib o‘tgan birinchi 
zamonaviy Olimpiya o‘yinlarida bo‘lib o‘tdi [5-rasm]. 
5-rasm. 1896-yil Gresiyaning Afina shahrida bo‘lib o‘tgan birinchi 
zamonaviy Olimpiya o‘yinlari. 
Yillar davomida suzishning yangi turlari, jumladan, chalqancha suzish, 
batterflay usulida suzish va erkin uslublar ishlab chiqildi.
Yopiq va ochiq basseynlar qurilishi, suv o‘tkazmaydigan suzish kiyimlari 
ishlab chiqilishi natijasida suzish ham keng jamoatchilik uchun qulay bo‘ldi [6-7-
rasm]. 

---

27 
6-rasm 7-rasm 
XIX asrda ochiq va yopiq basseynlar 
Bugungi kunda suzish dunyodagi eng mashhur sport turlaridan biri bo‘lib, 
millionlab odamlar suzish bo‘yicha musobaqalarda va dam olish suzish 
mashg‘ulotlarida ishtirok etadilar. Suzuvchilar yangi jahon rekordlari o‘rnatilib, 
har doim yangi texnikalar ishlab chiqilib, mumkin bo‘lgan chegaralarni bosib 
o‘tishda davom etmoqdalar. 
Suzish insoniyat tarixidagi eng qadimiy sport turlaridan biri bo‘lib, g‘or 
rasmlari va qadimiy artefaktlarda suzish haqida dalillar topilgan. Odamlar oziq-
ovqat, boshpana va transport uchun suv havzalarini kesib o‘tish uchun suzishni 
o‘rgandilar. Suzish diniy marosimlarda, shuningdek, harbiy va dengiz flotini 
tayyorlashda ham muhim rol o‘ynagan. 
Qadim zamonlarda suzish mashhur dam olish turi edi. Suzish haqidagi eng 
qadimgi dalillar qadimgi Misrdan olingan bo‘lib, u yerda iyerogliflarda Nil 
daryosida suzayotgan odamlar tasvirlangan. Yunonlarda ham kuchli suzish 
an’analari mavjud bo‘lib, sport eramizdan avvalgi 776-yildayoq Olimpiya 
o‘yinlarining bir qismi bo‘lgan. Suzish salomatlik va jismoniy tarbiya uchun zarur 
deb hisoblangan va yunonlar bir qator turli xil usullarni ishlab chiqdilar. 
O‘rta asrlarda suzish dam olish faoliyati sifatida mashhurligini yo‘qotdi, 
ammo u dengizchilar va baliqchilar uchun muhim mahorat bo‘lib qoldi.
Suzishning zamonaviy davri XIX asrda, suzish ommaviy raqobatli sport turiga 
aylanganda boshlangan. Birinchi suzish klubi 1837-yilda Angliyada tashkil etilgan 
va shu yili birinchi suzish musobaqasi o‘tkazilgan. Ushbu sport tezda boshqa 

---

28 
mamlakatlarga tarqaldi, birinchi xalqaro suzish musobaqasi 1896-yilda 
Gresiyaning Afina shahrida bo‘lib o‘tgan Olimpiya o‘yinlarida bo‘lib o‘tdi. 
XX asr boshlarida chalqancha suzish, batterflay usulida suzish va erkin 
suzish kabi yangi suzish turlari ishlab chiqildi. Yopiq va ochiq suzish havzalari 
qurilishi, suv o‘tkazmaydigan suzish kiyimlari ishlab chiqilishi bilan 
raqobatbardosh suzish yanada ommalashdi va keng omma uchun ochiq bo‘ldi. 
Suzish dunyodagi eng mashhur sport turlaridan biriga aylandi, millionlab odamlar 
suzish bo‘yicha musobaqalarda va dam olish uchun suzish mashg‘ulotlarida 
qatnashmoqda. Suzuvchilar yangi jahon rekordlari o‘rnatilib, har doim yangi 
texnikalar ishlab chiqilib, mumkin bo‘lgan chegaralarni bosib o‘tishda davom 
etmoqdalar. Suzish ham xavfsizlik va omon qolish uchun qimmatli mahoratdir va u 
maktablarda o‘rgatiladi va qutqaruv operasiyalarida qo‘llaniladi.