Гендер и Цели Развития Тысячелетия

Kişi və qadın. Simona de Bovuar «İkinci cins» əsərində yazır ki, «Qadın qadın kimi doğulmur, onu cəmiyyət qadın edir». Sosial cins anlayışı – gender bu gün terminoloji yenilikləri elmə gətirmişdir, məsələn, femininlik, maskulunluq, patriarxat; seksizm və s. Bu gün bu terminləri adi vətəndaşların da dilində adi sözlərə çevrilmişdir. Bu terminlər hətta hüquqi sənədlərdə də işlədilməyə başlanmışdır.

Bu gün kişi-qadın münasibətlərinin tədqiqatı, sosial determinasiyaya ənənəvi yanaşma yolu ilə, yəni sosial rolun təbii olması anlamının qeyri-şərtsiz qəbulu faktorunu qəbul etməmək istəyi ilə ğündəmə gəlmişdir. Məsələnin aktual olmasına baxmayaraq, 1970-ci illərə qədər SSRİ rejimi dövründə bu məsələ geniş öyrənilmirdi, bununla ancaq ailə sosiologiyası məşqul olurdu və bu yalnız marksist paradiqmadan tədqiq edilirdi.

Dünyada qadın araşdırmaları multidisiplinar elm istiqamətində 1960-cı illərdə Qərbdə öyrənilməyə başlanılmışdı. Onlar bunu ənənəvi olaraq klassik fəlsəfə, hüquq, iqtisadi nəzəriyyə, politologiya, tarixdə olan kimi cəmiyyətin təsvirinə ənənəvi yanaşma yolu ilə, pedaqoji nəzəriyyələr və tənqidi nöqteyi nəzərdən tədqiq etməyə başladılar. Gender problematikasını tədqiqi üsulları arasında «klassik» tədqiqat həmişə mövcud olmuşdur: Simona de Bovuar, Betti Fridan, Cessi Bernard, Sulamif Fayerstoun, Keyt Millet, Culiet Mitçel, Nensi Hodorou, Karol Hilliqan, Andrea Dvorkin, Zilla Ayzenşteyn və başqalarını buna misal göstərmək olar. Tədqiqatçılar gender bərabərsizliyinin mövcudluq mexanizmini cəmiyyətin bütün sferalarında: ailə daxilində, ailədən kənar, siyasətdə, cəmyyətin mənəvi həyatında, mədəniyyətdə və s. öyrənməyə başlayıblar. Tədqiqatçılar əsasən qeyri-bərabərliyin özəyini müvafiq ideologiyada – seksizmdə – cinsə görə diskriminasiyada görürdülər. Onlar bunu müxtəlif sahələrdə aşağıdakı kimi tədqiq ediblər.