Genetika akadem ik litsey o ‘quvchilari uchun darslik
Yüklə 398,07 Kb.
|
|
Belgi
Gen Genotip Gen ta’siri Qon guruhi Kodominantlik II guruh IA IAIA; IAIO III guruh IB IBIB; IBIO O - IA IO O - IB IO F - ? M asalaning yechilishi: P: O ai o x O B i O Gametalar: IA IO i b IO F: IAIB IAIO i bi ° i bi o Genotip: 25% IAIB (IV) Fenotip: 25% IO (I) 25% IAIO (II) 25% IA (II) 25% IBIO (III) 25% IB (III) 25% I OIO (I) 25% IAIB (IV) 5-m asala. II qon guruhi b o ‘yicha geterozigotali ayol qon guruhi IV b o ‘lgan erkak bilan turm ush qurganda, ularning bolala- rida qon guruhi qanday b o ‘lishi mumkin? 6 -m asala. O ta-onalarning har ikkalasining qon guruhi II b o ‘lsa, ularning bolalarida II guruhdan boshqa qon guruhi b o ‘lishi mumkinmi? 7-m asala. Tug‘uruqxonada 2 ta chaqaloqni almashtirib qo‘yishdi. Bitta bolaning ota-onasi I va II qon guruhiga, ikkin- chisining ota-onasi esa II va IV qon guruhiga mansub. Bolalardan birining qoni I guruh, ikkinchisiniki esa IV guruh. Qaysi o ‘g ‘il bola kimniki ekanligini aniqlang. Test topshiriqlari 1. Bir genning unga noallel ikkinchi gendan ustun kelishi nima deb ataladi? A) Epistaz B) Komplementarlik C) Polimeriya D) Kodo minantlik 2. O ‘ziga allel bo‘lmagan bironta genning ta ’sirini to ‘sib, o ‘zini bel gisini chiqaruvchi gen qanday gen deyiladi? A) Gipostatik B) Epistatik C) Polimeriya D) Komplementarlik 48
3. O ‘ziga allel bo‘lmagan bironta belgisini yuzaga chiqara olmaydi- gan gen qanday gen deyiladi. A) Gipostatik B) Epistatik C) Polimeriya D) Komplementarlik 4. Epistaz necha xil bo‘ladi A) O‘ta dominant B) Retsessiv C) Ko‘p allel D) Dominant yoki retsessiv 5. Tovuqlardan pat rangining irsiylanishi epistaz genlar asosida irsiylanadi. Oq tovuqlarning genotipi qaysi javobda to‘g ‘ri k o ‘rsatilgan? A) IICC B) IiCc C) IlCc D) barcha javoblar to ‘g‘ri 6. G ‘o ‘zada chigitning tukli yoki tuksiz bo‘lishi qaysi qonun asosida irsiylanadi? A) Epistaz B) Komplementarlik C) Polimeriya D) Kodo- minantlik 7. Cho‘chqalarda junning rangi epistaz ta ’sir natijasida paydo bo‘ladi. F2 ajralish nisbati qanday? A) 12 : 3 : 1 B) 13 : 3 C) 7 : 6 : 4 D) 1 : 1 : 1 : 1 8. Odamlarda uchraydigan retsessiv epistaz qaysi javobda to ‘g ‘ri k o ‘rsatilgan? A) Gemofiliya B) Daltonizm C) Bo‘yning uzunligi D) Bombey fenomeni. 1 0 -§ . G enlarning polim er t a ’siri G enlarning o ‘zaro ta ’siri shakllaridan biri b o ‘lib, har xil dom i nant allelmas genlarning bitta belgini kuchaytirishidir. U tabiatda keng tarqalgan. Bunday genlar polimer genlar deyiladi, belgi esa poligen deb ataladi. Odatda, polim er genlar bir xil shartli belgilar bilan belgilanadi (A 1 A 1 va a 1 a1; A 2 A 2 va a 2 a2; A 3 A 3 va a 3 a 3 ...). G enotipda dom inant allellar soni qancha ko‘p b o ‘lsa belgi shun- cha kuchli nam oyon b o ‘ladi. Organizmlarning og‘irligi, b o ‘yining uzunligi, teri pigmentatsiyasi, aqliy qobiliyati, irsiyatga moyil kasalliklar shu usulda nasldan naslga o ‘tadi. Masalan, odamda terining pigmentatsiyalanishi dom inant holatdagi m elanin geniga bog‘liq. Lekin bu belgining miqdoriy ko‘rsatkichlari to ‘rtta har xil allelga kiruvchi polimer genlarga bog‘liq. Bu genlarning dom inant allellari qancha ko‘p b o ‘lsa, teri pigmentatsiyasi shuncha kuchli nam oyon b o ‘ladi. Poligen belgilar m uhit omillari ta ’siriga bog‘liq. 49
1. O dam b o ‘yi uzunligi bir necha juft allelmas genlar tom onidan nazorat qilinadi, bu genlar polimeriya tipida o ‘zaro m unosabatda b o ‘ladilar. Agar uch juft polim er genlarning hammasi retsessiv holatda genotipda uchrasa, b o ‘y uzunligi 150 sm, ham ma genlar dom inant holatda b o ‘lsa, 180 sm atrofida b o ‘ladi. Uchala juft genlar b o ‘yicha geterozigotali b o ‘lgan odam b o ‘yining uzunli- gini aniqlang. 2. Odam terisining pigmentatsiyasi uchta allelmas dom inant genlar tom onidan belgilanadi. D om inant genlar genotipda qancha ko‘p uchrasa teri rangi shuncha qora b o ‘ladi. Negrlarda genotip A 1 A 1 A 2 A 2 A 3 A3, oq tanlilarda esa a 1 a 1 a 2 a 2 a 3 a 3 b o ‘ladi. Negr va oq tanlilar avlodi m ulatlar deyiladi. Agar ikkita mulatning nikohidan oq tanli bola tug‘ilgan b o ‘lsa, ham m a oila a ’zolarining genotipini aniqlang. 3. Jag‘-jag‘ o ‘simliklarining mevasi uchburchakli va oval shak lida b o ‘ladi. Mevaning shakli ikki juft birikmagan, allel b o ‘lmagan genlar bilan ifodalanadi. Ikkita o ‘simlikni o ‘zaro chatishtirish n ati jasida avlodda ajralish nam oyon b o ‘lib, ularning 15 qismi uchbur- chak va 1 qismi oval shaklli mevalarga ega b o ‘ladi. O ta-ona va olingan duragaylarning genotipini aniqlang. 4. M o ‘ynachilik xo‘jaligida ko‘paytiriladigan norka m o‘y- nalarining rangi ikki juft birikmagan, noallel genlar bilan ifo dalanadi. Ikki juftning dom inant genlari m o‘ynaning qo‘ng‘ir rangini, ularning retsessiv allellari esa m o ‘ynaning kumush rangda b o ‘lishini belgilaydi. a) Ikki juft genlar b o ‘yicha geterozigotali norkalarni o ‘zaro chatishtirishi natijasida qanday avlod hosil b o ‘lishini aniqlang. b) O ta-onalar genotipi qanday b o ‘lganda faqat qo‘ng‘ir m o ‘ynali duragaylar hosil b o ‘ladi? 5. Bug‘doy donining rangi ikki juft birikmagan, noallel genlar bilan ifodalanadi va bunda dom inant genlar qizil rangni, retsessiv genlar rangsizlikni ta ’minlaydilar. a) D oni qizil rangli ikkita bug‘doyni o ‘zaro chatishtirib avlod- da ajralish kuzatilgan. Duragaylarning 15 qismida doni rangli, 1 qismida — rangsiz b o ‘lgan. B o‘yalgan donlarning rangi bir xil b o ‘lmagan. Chatishtirishda qatnashgan o ‘simliklarning genotipini va avlodda kuzatilgan rang b o ‘yicha variatsiyalarni aniqlang. b) Pushti rangli donga ega bug‘doylarning o ‘zaro chatishtirilsa 50
qanday avlod hosil b o ‘ladi? Rang b o ‘yicha ajralish nam oyon b o ‘ladimi? 6. Quyonlarning bir zotining genotipi Yüklə 398,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|