Geologiya va muhandislik geologiyasi fakulteti amaliyot hisoboti

riforming
yoki 
platforming
deyiladi. Riforming tufayli benzin tarkibidagi normal uglevodorodlar 
izomer holiga o’tadi; siklogeksanlar degidrirlanganda aromatik uglevodorodlarga, 
siklopentanlar esa siklogeksanga aylanib, so’ngra degidrirlanadi. Benzin tarkibidagi 
oltingugurt ham riforming asosida yo’qoladi.
Riforming jarayonlariga misollar :
1.
Degidrirlash :

---

H
2
C
H
2
C
CH
2
CH
2
CHCH
3
CH
2
-3H
2
CH
3
metilsiklogeksan
toluol
2.
Kreking va bir vaqtda gidrirlash :
 
CH
3
(CH
2
)
11
CH
3
+ H
2
→CH
3
(CH
2
)
5
CH
3
+ CH
3
(CH
2
)
4
CH
3 
tridekan 
n- geptan 
n- geksan 
3.
Izomerlanish : 
CH
3
(CH
2
)
5
CH
3
CH
3
CH(CH
2
)
3
CH
3
CH
3
n - geptan
izogeptan
H
2
C
H
2
C
CH
2
C
H
2
C
H
CH
3
H
2
C
H
2
C
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
Metilsiklopentan
siklogeksan
 
4.
Sikllanish :
CH
3
(CH
2
)
5
CH
3
H
2
C
H
2
C
CH
2
CH
2
CHCH
3
CH
2
n -geptan
metilsiklogeksan
CH
3
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
CH
3
geksan
kat, t
o
+ H
2
siklogeksan
 
Bu yerda degidrirlash reaksiyasi ham sodir bo’lgani uchun ham sikllanish 
reaksiyalarining oxirgi mahsuloti geksan bo’ladi.
Quydagi sxemada neftdan olinadigan mahsulotlar ro’yxati keltirilgan : 

---

 
Ma’lumki neftni qayta ishlab atmosfera bosimida haydalganda neftdan 
quyidagi fraksiyalar olinadi. 
35–140

S–benzin fraksiyasi–180

S (205

S) 
140-180

S–ligroin fraksiyasi 
140-220

S–kerosin fraksiyasi 
180-350

S-dizel fraksiyasi 
350

S dan yuqori haroratda haydaladigan fraksiya mazut deyiladi. Mazut 
vakuum ostida haydaladi va quyidagi fraksiyaga ajraladi; 
350-500

S– vakuum distillyat, vakuum gazoyl 
500–vakuum qoldiq (gudron) olinadi. 
Dizel yoqilg'isi - kerosin, gazoyl, solyar moylari bo'lib, ichki yonuv 
dvigatellarida qo’llaniladi. Ular yonish kamerasiga bevosita purkaladi. Katta 
bosim, yuqori va siqilgan havo ta'sirida purkalgan yoqilg'i o'z-o'zidan yonib ketadi. 
Yonishdan hosil bo’lgan gazlar ish bajaradi. Bunday dvigatellarning foydali ish 
koeffitsienti (FIK) juda yuqori bo'ladi, (yuk avtomobillari, teplovozlar, teploxodlar, 
kichik elektrostansiyalar va boshqalar). Bunday yoqilg'ilarning o'z-o'zidan 

---

alangalanib yonib ketishi, qovushqoqligi, fraksion tarkibi, qotish harorati, 
kokslanishi va boshqa tavsiflari muhim ko'ratkichlari hisoblanadi. 
O'z-o'zidan alangalanib ketishi setan soni bilan baholanadi. Setan soni 
qanchalik yuqori bo'lsa, yoqilg'i shunchalik sifatli hisoblanadi. 
Setan dizel yoqilg'isini etalon aralashma bilan taqqoslab ko'rish orqali 
aniqlanadi. Etalon aralashma bu setan (geksadekan C
16
H
34
uning sitan soni «100» 
deb qabul qilingan) va α
 
-metil naftalin -C
10
H
7
CH
3
(setan soni «0» deb qabul 
qilingan) aralashmasidan iborat boiib, dizel yoqilgilarida setan soni 40 dan 50 
gacha bo'ladi. Dizel yoqilg'isining setan soni, yoqilg'iga yuqori molekular parafin 
uglevodorodlari, yoki perekis moddalar qo'shish bilan oshiriladi.