Katalitik kreking – katalitik kreking ancha past temperaturada katalizatordan
foydalangan holda amalga oshiriladi. Katalitik kreking asosan yuqori oktan sonli
benzinlar olishda ishlatiladi. Maxsus tanlangan katalizatorlar uglevodorodlarni
izomerlanishini va sikllanishini taminlaydi, buning natijasida benzinning oktan
soni ortadi. Bunday katalizatorlar sifatida mAl
2
O
3
∙nSiO
2
tarkibli alyumosilikatlar
amalda seolitlardan foydalaniladi.
gazoil,
vakum gazoili
600
o
C
katalizator
oktan soni yuqori
bo'lgan benzin
Katalizatorlar sirtiga ko’mir kukuni (qurumi) o’tirib qoladi va shuning
natijasida katalizator tez passivlashadi. Shu sababli katalizator tez – tez
almashtiriladi yoki tozalanadi.
Katalitik kreking variantlaridan biri vodorod ishtirokida olib boriladigan
gidrokrekingdir. Bu usul yuqori temperaturada qaynaydigan neft fraksiyalarini
qayta ishlashda foydalaniladi.
Gudron, mazut
gazoil
320 -400
o
C
10- 20MPa
+ H
2
siqiladigan
gazlar,
benzin, dizel yonilg'isi,
aviasiya
yonilg'isi,
surkov moylar uchun
xom ashyo
Bunda katalizator sifatida seolitlar yoki amorf alyumosilikatlarga o’tqazilgan
NiO + WO
3
yoki CoO + MoO
3
aralashmalaridan foydalaniladi.
Riforming
Kreking jarayonidan farqli riforming jarayonida yirik molekulalarni uncha
yirik bo’lmagan molekulalarga ajralishi yoki yangi molekulalarning strukturalarini
o’zgarishiga olib keladi.
Bosim ostida katalizatorlardan foydalanib, vodorod yordamida neftni
to’g’ridan – tog’ri haydab benzin fraksiyalarini katalitik qayta ishlashga -
riforming usuli deyiladi. Riforming yo’li bilan aromatik va tarmoqlangan
uglevodorodlar olinadi.
Oktan soni past bo’lgan benzin platinaga reniy yoki MnO
3
, CoO va Cr
2
O
3
oksid
qo’shimchalari bo’lgan va Al
2
O
3
yoki alyumosilikatlariga o’tqazilgan katalizatorlar
degidrirlash, gidrirlash va izomerlanish reaksiyalarining borishiga imkon beradi.
Natijada oktan soni yuqori bo’lgan benzin olinadi. Shunday usulga riforming yoki
platforming deyiladi. Riforming tufayli benzin tarkibidagi normal uglevodorodlar
izomer holiga o’tadi; siklogeksanlar degidrirlanganda aromatik uglevodorodlarga,
siklopentanlar esa siklogeksanga aylanib, so’ngra degidrirlanadi. Benzin tarkibidagi
oltingugurt ham riforming asosida yo’qoladi.
Riforming jarayonlariga misollar :
1.
Degidrirlash :
H
2
C
H
2
C
CH
2
CH
2
CHCH
3
CH
2
-3H
2
CH
3
metilsiklogeksan
toluol
2.
Dostları ilə paylaş: |