Geologiya va muhandislik geologiyasi fakulteti amaliyot hisoboti

Termik kreking : Neft tarkibidagi uglevodorodlarni parchalab molekulasida 
uglerod atomlarining soni kam uglevodorodlar olsh jarayoni kreking deyiladi. 
Kreking jarayoni uglerod zanjirlarining uzilishi hamda oddiy to’yingan va 
to’yinmagan uglevodorodlar hosil bo’lishi bilan sodir bo’ladi: 
C
16
H
34
C
8
H
18 +
C
8
H
16
geksodekan
oktan
okten
Ular yana parchalanadilar : 
C
8
H
18
+
C
4
H
10
C
4
H
8
C
4
H
10
butan
buten
C
2
H
6
C
2
H
4
etan
eten
+
;
Krekingda olingan etilen sanoatda polietilen va etil spirti ishlab chiqarishda 
foydalaniladi.
Termik kreking faqat yuqori temperatura ta’sirida amalga oshiriladi. 
Temperaturaga bog’liq holda termik krekingni quydagi turlari farqlanadi.
1. 
Quyi temperaturali piroliz – neftni yuqori temperaturada 
qaynaydigan fraksiyalari uchun qo’llaniladi. 

---

Gudron, mazut
gazoil
450 -470
o
C
1- 1,5MPa
xaydaladigan
moylar
+ koks
Hosil bo’lgan moylarni katalitik kreking uchun xomashyo sifatida ishlatish 
mumkin.
2. 
O’rtacha temperaturali piroliz –
siqilgan gazlar
etan, propan, n-butan
yengil va og'ir benzin
750 -950
o
C
olef inlar, diyenlar,
aromatik uglevodorodlar
 
3. 
Yuqori temperaturali piroliz – quyi molekulyar to’yinmagan 
uglevodorodlar, ayniqsa asetilen (2000
o
C) olish uchun ishlatiladi.  
Termik kreking jarayonida neftdan chiqadigan benzining miqdori neftni 
to’g’ridan – to’g’ri haydab olinadigan benzinnikiga nisbatan qariyib ikki barobar 
ortiq bo’ladi. Kreking jarayonida benzin fraksiyalaridan tashqari, tarkibida 
to’yinmagan uglevodorodlar bo’lgan kreking gazi ham ajraladi. Kreking gazi 
(masalan izopropilen) kimyo sanoati uchun xomashyo bo’lib xizmat qiladi.
Neft past bosimda (3 – 5atm) va 550 – 600
o
C da ham bug’ fazoda 
krekinglanadi. Bunday usul “bug’ fazali” kreking ham deyiladi.