Geologiyasi

Neftda erigan gaz miqdori 

Respublika konlaridagi neftlarning tarkibi va xossalari rang-barangdir. Ma’lum

bir konda turli qatlamlardagi neftlar tarkibiga va fizik xususiyatlariga ko’ra bir-
biridan sezilarli darajada farqlanadi. Bosim ortishi bilan neftda erigan gaz massasi
ortib boradi va bu jarayon Genri qonuniga bo’ysunadi, ya’ni
V
r
=

r

V
n
,
bunda V
r

neftda erigan gaz miqdori,


gazning neftda eruvchanlik
koeffisienti, r

bosim, V
n

neft hajmi. Gazning eruvchanlik koeffisienti bir xil
kattalikka ega bo’lmay, neft tarkibiga, bosimga, temperaturaga va boshqa omillarga
bog’liq ravishda o’zgarib turadi. Neft tarkibidagi ayrim moddalar gazni turli yo’sinda
eritadi, bu moddalarning molekulyar massasi ortgan sari gazni eritish qobiliyati ham
ortib boradi.
Neftda erigan gazning miqdori m
3
/m
3
yoki m
3
/t da o’lchanadi. Neft tarkibidagi
gazning miqdori uni neftda erishi mumkin bo’lgan miqdoriga teng yoki undan kam
bo’lishi mumkin. Bunday xususiyat qatlamdan olingan neft namunasini
laboratoriyada tadqiq qilish yo’li bilan qatlamdagi bosimni asta-sekin kamaytirib
borib aniqlanadi.
Qatlam nefti tarkibidagi erigan gazning miqdori 300-500 m
3
/m
3
va undan
ko’proq bo’lishi mumkin, odatda buning o’lchami ko’pchilik neftlarda 30-100 m
3
/m
3
ni tashkil etadi. Erigan gazning neftdagi miqdori 8-10 m
3
/m
3
dan ortmaydigan hollar
ham kuzatiladi.
Neftning siqiluvchanligi
deganda bosim ta’sirida uning o’z hajmini o’zgartirish
xususiyati tushuniladi. Bunday tavsifni miqdoriy baholashda siqiluvchanlik
koeffisientidan foydalaniladi. Tashqi bosim ortganda neftning hajmi dastlabki hajm
va bosimning ortishiga proportsional o’zgaradi:

V=

V

p ,
bunda

V

suyuqlik hajmining o’zgarishi;


siqilish koeffisienti; V

suyuqlikning dastlabki hajmi; p

bosimning ortishi; (

) belgisi r bosimning ortishiga

V ning kamayishining mos kelishini ifodalaydi.
Qatlam neftining o’rtacha siqiluvchanligi deganda uning hajmining bosim 0,1
MPa ga ko’paygandagi o’zgarish miqdori tushuniladi:
р
V
V
Δ
Δ
β


,
bunda


siqilish koeffisienti;

V

neft hajmining o’zgarishi; V

neftning
dastlabki hajmi;

p

bosimning o’zgarishi.
Neft siqiluvchanligi past bo’lib, 0,1 MPa bosimda 0,007-0,14% ga teng bo’ladi,
ya’ni

=(7

140)

10
-5

MPa
-1
.
Siqiluvchanlik koeffisienti bosim birlik ulushiga o’zgarganda neft hajmining
nisbatan ortganini tavsiflaydi. Uning qiymati ko’pgina qatlam neftlarida
(1

5)

10
3
MPa
-1
atrofida bo’ladi. Neftning siqiluvchanligi kollektorlar siqiluvchanligi

---

---

160
bilan birgalikda, asosan uyumlarni ishlatishda, shuningdek, alohida uchastkalarda

bosimning o’zgarishini aniqlashning boshlang’ich davrida yoki alohida quduqlar
tubidagi bosimni o’lchashda inobatga olinadi.
Neftning issiqlikdan kengayishi
uning 1
0
S ga isigandagi kengayish darajasini
tavsiflaydi. Bu hodisa neftning issiqlikdan kengayish koeffisienti

n
bilan aniqlanadi:
Δt
V
ΔV
α
0
н


,
bunda

V

temperatura

t ga o’zgargandagi neft hajmining o’zgarishi, m
3
; V
0

neftning dastlabki hajmi, m
3
;

n
ning o’lchov birligi

1/
0
S.
Neftning issiqlikdan kengayish koeffisienti qiymati erigan gaz hajmi va bosimga
unchalik bog’liq emas. Temperatura va molekulyar massasining ko’payishi bilan
kengayish koeffisienti miqdori ham ortib boradi. Ko’pgina neftlarda termik
kengayish koeffisienti (1

20)

10
-4
1/
0
C atrofida bo’ladi.