Geologiyasi
Yüklə 1,48 Mb.
|
|
10.2-rasm.
Turli tipdagi neft uyumlarida (suv bosimli rejimda) quduqlarni batareya ko’rinishida joylashtirish sxemasi . Neft uyumlari: a – qubbasimon; b – braxiantiklinal; v – monoklinal. 1 – neftlilik chegara si; 2 – ishlatish quduqlari batareyasi; 3 – markaziy quduqlar; R n – neftlilik chegara si radiusi, r – ishlatish quduqlari batareyasi radiusi 246
digan maydon, km 2 /quduq Konlar soni Konlarning umumiy soniga nisbatan miqdori, % >0,36 0,32±0,04 0,28—0,18 0,16±0,02 0,14-0,069 0,08±0,01 <0,07 1 7 17 39 17 14 7 3,8 6,7 16,2 37,1 16,2 13,3 6,7 Jami 102 100 10.1-jadval tahlilidan ma’lumki, 1950 yildan keyin AQSHda ishga tushirilgan konlarda quduqlarni joylashtirish to’riga ko’ra 0,36 km 2 /qud. dan kami 96,2% hollarda, 0,18 km 2 /qud. 73,3% va 0,18 dan 0,07 km 2 /qud. 66,6% hollarda qo’llanilgan. Ushbu konlarda keyinchalik qo’shimcha qazilganlari hisobiga quduqlar zichligi ancha ortgan. Hozirgi vaqtda AQShda hamma neft konlarining 50% ga yaqini quduqlar to’rining maydoni 0,16 km 2 /qud. dan kam; 37% - 0,16-0,25 km 2 /qud. va 13% - 0,25 km 2 /qud. dan ko’pga to’g’ri keladi. O’zbekiston Respublikasi va Rossiya Federatsiyasida quduqlarni batareya ko’rinishida joylashtirishda batareya qatorlari oralig’i 500-600 m, batareyadagi quduqlar oralig’idagi masofa esa 400-500 m qilib belgilangan. Ba’zi neft-gazli rayonlarda bunday masofalar ancha kamaytirilgan. Ayrim tadqiqotchilarning fikricha, qatlamga ta’sir etilganda va neftni chiqarib olish tartibga solinganda qatlamning to’liq neft bera olishligi quduqlar soniga (ya’ni quduqlar orasidagi masofaga va ularning joylashtirish usuliga) bog’liq bo’lmaydi, neft esa uyumning chekka qismlaridan suv ta’sirida uning markaziy qismida joylashgan quduqlar tomon to’liq siqiladi deb qaraladi. Bunday nuqtai nazar xato hisoblanadi, chunki neft konlarini ishlatish amaliyoti mahsuldor qatlamlarning geologik tuzilishining o’zgaruvchanligini va murakkabligini ko’rsatdi. Bunday sharoitlar hisobga olinmasa, quduqlarning joylashishi va qatlamga ta’sir etish texnologiyasining qandayligidan qat’iy nazar, qatlamning neft bera olish koeffitsientini yuqori ko’rsatkichlariga erishib bo’lmaydi. Gaz konlarida quduqlar orasidagi masofa neft konlaridagiga nisbatan kattaroq bo’ladi. Masalan, AQShda quduqlar oralig’idagi masofa gaz olishning belgilangan normasi bilan aniqlanadi. Agar gaz olish normasi quduqning erkin debitidan 7% qilib belgilangan bo’lsa quduqlarni joylashtirish to’ri zichligi 0,02 km 2 /qud. (quduqlar oralig’idagi masofa 150 m ga yaqin) bo’ladi. Gaz olish normasi 25% gacha ko’paytirilsa, bu masofalar anchagina uzayadi. Gaz olish normasi 25% dan ortsa, quduqlar zichligi 0,65-0,87 km 2 /qud. (quduqlar orasidagi masofa 860-1000 m) bo’ladi. O’zbekiston Respublikasi va MDH mamlakatlaridagi ayrim konlarda gaz uyumlari uchun burg’ilangan quduqlar oralig’idagi masofalar sezilarli farqlanadi. Masalan, Elshan konida bu masofalar 700-1500 m, Kalinovo-Novostepanov konida – 247
– 1000 m va h. Quduqlar oralig’idagi masofani tanlashda asosan mahsuldor qatlamning geologik tuzilishi, uning kollektorlik xususiyatlari, fatsial o’zgaruvchanligi, qatlamning ishlatish rejimi, gidrodinamik, iqtisodiy ko’rsatkichlari va boshqa ma’lumotlariga asoslanish zarur. Qatlamni ishlatish sur’ati balans zaxiradan yil davomida olingan neftning foiz miqdori bilan belgilanadi. Sanoat miqyosidagi zaxira bo’yicha neftni olish sur’ati solishtirilib, qatlamning neft bera olish koeffitsientini baholash mumkin bo’ladi. Natijada hisoblangan balans (ya’ni boshlang’ich geologik) zaxira miqdoridan chiqarib olingan neft miqdori solishtirilib, qatlamni ishlatish sur’ati belgilanadi. Masalan, AQShda neftni olish sur’ati balans zaxiraning 0,76-0,77% ni tashkil qiladi (olinadigan zaxira 2,3-2,4% ga teng va 5% ko’p emas). Qatlamdan neft chiqarish sur’atini va uyumni ishlatishning eng ma’qul muddatini belgilash loyihalash ishlarining va konni ishlatishning muhim vazifalaridan biri hisoblanadi. Ushbu vazifani to’g’ri hal qilishda ko’pgina qiyinchiliklar mavjud, chunonchi neft qatlamlarining fizik xususiyatlarini va geologik tuzilishini maydon bo’ylab o’zgarishi bunga sabab bo’ladi. Neft olish sur’atini mahsuldor qatlamning geologik tuzilishining o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olmasdan va yil davomida olingan neft miqdorini uning boshlang’ich zaxirasi miqdori nisbatiga qarab rasman belgilash chalkashliklarga olib keladi. Uyumni ishlatish sur’ati turli omillarga bog’liq bo’lib, ular ta’siri hozirgacha to’liq o’rganilmagan. Neftlilik chegarasining siljish tezligi uyumni ishlatish shiddati ko’rsatkichi bo’lib xizmat qiladi. Bu ko’rsatkich neft qatlamining geologik tuzilishi ta’sirini, uning energetik xususiyatlarini va qatlamga sun’iy ta’sir etish tadbirlarini hisobga oladi. Neftni siqib chiqarish tezligi qatlamning yakuniy neft bera olishiga ta’sir etadi va qo’llanilayotgan ishlatish sistemasining maqbulligini baholash imkonini beradi. Neftlilik chegarasining siljish tezligi sust bo’lsa, qatlamda yuzaga kelgan bosim gradienti diametri kichik bo’lgan g’ovaklardan neftning siqib chiqarilishini ta’minlay olmaydi, chunki ulardagi neft kapillyar kuchlar ta’sirida ushlanib qoladi. Tezlik juda yuqori bo’lganda, suvlanish tili paydo bo’ladi, natijada qatlamdan neft qisman va notekis siqib chiqariladi. Har ikki holda ham qatlamning neft bera olish koeffitsienti miqdori pasayadi. Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|