Geologiyasi

5.9-rasm. Quduqning qiyshayishi 
inobatga olinmagan holda qatlam 
ustining mutlaq balandliklaridagi 
xatoliklar sxemasi
(M.A.Jdanov)

---

---

74
qatlamning pastga qarab og’ishi bo’yicha qiyshaygan bo’lsa (5.9-rasm,b), u

qatlamning ustki qismini ancha pastda - E nuqtada uchratadi. Bu K nuqtaga tegishli
bo’lib, aslida mavjud bo’lmagan strukturaviy muldani kesmada ifodalanishiga olib
keladi, chunki qatlam ustki qismining asl holati (vertikal quduqda) F nuqtaga to’g’ri
keladi.
Geologik kesma tuzishda quduqning qiyshayganligini o’rganadigan metodni
ko’rib chiqamiz. Aytaylik, quduqning qiyshayish paytida uning chetga burilish
burchagi va enkayish burchagining azimut qiymati o’zgaruvchan bo’lsin. Bunday
paytda quduqning qiyshayishini hisobga olishda, eng avval uning qiyshaygan holatini
bir tekislikka tushirish lozim bo’ladi. 5.10-rasm,a da inklinogramma berilgan, ya’ni
quduq o’qining proektsiyasi gorizontal tekislikka tushirilgan.
Quduqning og’zi A nuqtada, tubining oxirgi holati esa V nuqtada tasvirlangan.
Quduqning qiyshayishini bir

AV tekislikda (soxta) ifodalash uchun ularning ayrim
qiyshayish tekisliklarini bir tekislikka joylashtiramiz (5.10-rasm,b). 5.10-rasm,b dan
ma’lum bo’lishicha, quduqning qiyshaygan tanasini vertikal tashkil etuvchisi V
1
V
1
hisoblanadi va u
х
ga teng.
х
qiymatini analitik usulda hisoblaymiz:
.
ctg
LB
KLctg
АКсtg
х
х
х
х
3
1
2
1
3
2
1
α
α
α






(5.4)
x

ning qiymatini bilgan holda quduqning qiyshayish burchagi

n
ni bir
tekislikka keltiramiz va quyidagi bog’lanish orqali hisoblaymiz:
x
AB
tg
н

α
(5.5)
AV tekislikda (soxta qiyshayish tekisligi) qiyshayish burchagini aniqlab, shu
tekislikda quduqning uzunligi AV
1
(5.10-rasm,v)ni hisoblab chiqamiz.
н
1
cos
x
AB
α

(5.6)