Geologiyasi
Yüklə 1,48 Mb.
|
|
14.2-rasm.
Suyuqlikning fazaviy o’zgarishining termodinamik egri shizig’i 342
ko’ra, gazkondensat koni deganda, qatlamlarda uglevodorodlarning gazsimon holatda bo’lishi, bosim pasayganda esa qisman suyuq fazaga o’tishi tushuniladi. Bu tipdagi konlar oddiy gaz konlaridan shunisi bilan farqlanadiki, ularning gazida anchagina miqdorda yuqori molekulyarli uglevodorodlar mavjud bo’ladi. Bu uglevodorodlar qaynash temperaturasi bo’yicha benzin, kerosin va hatto gazoyl fraksiyalari bo’lgan uglevodorodlarga mos keladi, lekin ular gaz tarkibiga kiradi (teskari bug’lanish natijasida). Teskari (retogradli) kondensatsiyalanishni bundan 60 yil muqaddam olimlardan Kalete va Kuenenlar havo va uglekislota bilan ishlayotganda aniqlashgan. Uni uglevodorodli aralashmada birinchi bor Kats va Kurata, keyinroq esa Sej va Lesilar o’rganishgan. Teskari kondensatsiyalanish hodisasini qarab chiqqanda shuni ta’kidlash zarurki, ayrim kimyoviy birikma yoki elementning yuqori temperaturada bosimni oshirish yo’li bilan gazsimon holatdan suyuq holatga o’tishi mazkur element yoki kimyoviy birikmaning kritik temperaturasi deb ataladi. Mazkur birikma yoki elementning kritik temperaturasiga mos keladigan bosim uning kritik bosimi deyiladi, unga muvofiq keladigan solishtirma hajm kritik hajm deyiladi. Har ikki faza suyuq va gazsimon fazalar o’z xususiyatlari bilan bir-biriga aynan o’xshab ketgan nuqta kritik nuqta bo’ladi (q. 14.2-rasmda D nuqtasi). Ko’rsatib o’tilganidek, kondensat tarkibiga propandan og’ir bo’lgan uglevodorodlar kiradi. Yog’li gazdan olingan kondensat 0,6-0,8 nisbiy zichlikka ega; uning qaynashining boshlang’ich temperaturasi 18 dan 50 S gacha, yakuniy qaynash 140 dan 340 S gacha; odatda u tiniq yoki neft aralashmasi ta’sirida och-sariq rangda bo’ladi. Qazib olinayotgan gazda kondensatning potentsial tarkibiga qarab kam, o’rtacha va boy gaz aralashmalari farqlanadi (14.1-jadval). 14.1-jadval Ko’rsatkichlar Gaz aralashmasi kam o’rtacha boy Kondensat tarkibi sm 3 /m 3 135 135-270 270 Metan tarkibi, umum. % 90 85-90 85 gacha Maksimal kondensatsiya bosimi, MPa 7-8 8-10 10 Gazning o’rtacha molekulyar massasi 18-20 20-24 24 Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|