Geologiyasi

Burg’ilash paytida yer osti boyliklarini muhofaza qilish
bo’yicha tadbirlar
geologik-texnik naryadda (GTN) ko’zda tutilib, u burg’ilanadigan har bir quduq
uchun tuziladi. Geologik-texnik naryad burg’ilash korxonasining geologik xizmati
tomonidan tuziladi va burg’ilash brigadasi uchun asosiy hujjat hisoblanadi va ish
oxirigacha unga amal qilinadi.
Geologik-texnik naryad (GTN) geologik va texnik qismdan iborat. Naryadning
geologik qismida quyidagilar keltirilishi kerak: quduqning kutilayotgan geologik
kesimi; jinslarning litologik tavsifi va ularning qattiqlik toifasi; qatlamlarning yotish
burchagi; murakkabliklar va falokatli holatlar bo’lishi mumkin bo’lgan chuqurliklar;
kern va shlam olish intervallari, geofizik tadqiqotlar o’tkazish (va albatta ularning
kompleksi); ayrim qatlamlarning mahsuldorligini baholashga yo’naltirilgan ishlarni
qayd qilgan quduq konstruktsiyasi; qarshisida quvurlar birikmasi teshilishi kerak
bo’lgan qatlamlar; suvli gorizontlarning holati va tavsifi; kutilayotgan qatlam
bosimlari haqidagi ma’lumotlar va b.
Naryadning texnik qismida geologik qismiga muvofiq ravishda o’pirilishlarning,
gaz, neft va suv namoyonlanishining, yuvish suyuqligining normal aylanishi
buzilishining va ochilgan neftgazli jinslarning loy bosishining oldi olinishini
ta’minlovchi burg’ilash texnologiyasi va yuvish suyuqligining sifati ko’zda tutilishi
kerak.
Burg’ilash chog’ida va yuqori bosimli neftli hamda gazli qatlamlarni ochganda,
tegishli og’irlashtirilgan eritmalarni qo’llab, quduq og’ziga albatta preventor
o’rnatish kerak. Quduqlar bilan g’ovak va kuchli drenajlangan jinslar ochilganda
zichligi ushbu geologik sharoitlarga mos keladigan, qovushqoqligi, tiksotropiyasi
yuqori va suv berishi past bo’lgan yuvish suyuqligidan foydalaniladi. YUvish
suyuqligining yutilishi va so’rilib ketishining oldini olish uchun tegishli reagent bilan
qayta ishlangan maxsus eritmalardan foydalanish kerak.
Ishlatilayotgan konlardagi burg’ilanayotgan quduqlarda yuvilish suyuqligini
qatlam bosimi past bo’lgan qatlamlarga so’rilib ketishining oldini olish uchun ularga
yaqin joylashgan quduqlardan foydalanishni burg’ilash tugagunga qadar cheklash
yoki ishlatilayotgan qatlamni oraliq quvurlar birikmasi bilan berkitish kerak bo’ladi.
Quduqlarni burg’ilashda neftgazli va suvli qatlamlarni bir-biridan izolyatsiya
qilish yer qa’rini muhofaza qilish bo’yicha muhim tadbir hisoblanadi. Buning uchun
quduqlarni sementlashda tegishli yo’riqnomada ko’zda tutilgan barcha qoidalarga
qat’iy amal qilish kerak.
Quduqni quvurlar bilan mustahkamlash ishlari boshlanishidan avval burg’ilovchi
muxandis burg’ilovchi brigadaga mazkur quduqni quvurlar bilan mustahkamlash va
sinash ishlarining o’ziga xos tomonlarini tushuntirishi, ishlov beriladigan
intervallarni, yuvish muddatini, yuvish suyuqligining parametrlarini belgilashi kerak.
Mahsuldor qatlam yotgan intervallarni perforatsiyalash bilan quduqni o’zlashtirish
o’rtasidagi vaqtda uzulishga yo’l qo’ymaslik kerak, chunki yuvish suyuqligining
ta’siri jinslarning o’tkazuvchanligining pasayishiga va qatlamning mahsuldorligi
haqidagi haqiqiy tasavvurning o’zgarishiga sabab bo’lishi mumkin. Agar quduq
o’zlashtirilgunga qadar majburan to’xtatilsa, u holda tanasi qatlam suyuqligi bilan
to’ldirilishi kerak.

---

---

363
Har bir quduqqa mustahkamlash quvurlari birikmasi tushirilgandan va

sementlangandan so’ng uning germetikligi tegishli qoidalar va normalar bo’yicha
sinab ko’rilishi lozim. Ishlatish quvurlari birikmasining germetikligi qatlam bosimi
yuqori bo’lgan yoki quduqdagi suyuqlik sathi pasaytirilgan sharoitda sinab ko’riladi.
Agar sinash natijalari qoniqarsiz bo’lsa, quduq yoki ajratish-ta’mirlash, yoki
ajratish-bartaraflash ishlariga o’tkazilishi lozim.
Burg’ilash chog’ida yoki quvurlar birikmasining bartaraf etib bo’lmaydigan
nogermetikligi oqibatida falokat holatiga kelib qolgan quduqlar yer osti boyliklariga
va yer yuzasidagi atrof muhitga xavf solishi mumkin. Ba’zan bunday quduqlar
tanasining ma’lum bir qismi yoki butkul quvurlar bilan yaxshi qotirilmagan bo’lsa, u
holda ularni bartaraf etish ancha qiyinchilik tug’diradi. Falokat holatidagi quduqlarni
tugatish

murakkab jarayon, shu boisdan falokatsiz ishlashga harakat qilish kerak.
Bunday ishlarni ham sifatli, ham belgilangan barcha qonun-qoidalarga amal qilib
bajarish kerak. Ayniqsa neftli, gazli va suvli qatlamlarni ochgan falokat holatidagi
quduqlarga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo’linadi. Bunday quduqlarda
ko’rsatilgan qatlamlarni izolyatsiyalash bo’yicha belgilangan ishlar albatta amalga
oshirilishi lozim.