Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini

Oqim hajmini rostlash b o ‘yicha chora-tadbirlarni iqtisodiy
baholash. 
Suv om borining qurilishi va oqim hajm ini rostlash 
bo'yicha chora-tadbirlam ing ko'rilishi katta m ablag' talab qiladi.
Bu m ablag'larni ikki turga b o'lish m um kin:
1. G idrouzelli suv om borida oqim hajm ini rostlash b o 'y ich a 
suv dim lam a, suv oluvchi va shunga o 'xshash boshqa qurilm a 
gidrotexnika inshootlariga bo'ladigan sarflar - Ps;
2. Suv om bori qurilishi m unosabati bilan xalq xo'jaligining 
turli sohalariga va ayrim fuqarolarga yetkazilgan zararni to'ldirish 
u chun ketgan sarflar 
Px\
U m um iy sarf teng:
1 5 - 2 0 4
225

---

P
— gidrouzel qurilishi uchun sarflangan mablag', 
Ps
o ‘lchami 
gidrouzel o'lch am lari, qurilish sharoitlariga bog'liq.
Z ararni to 'ld irish uchun ketgan sarflar 
Px
ayrim qurilm a, 
inshoot, tran sp o rt vositalarini ko'chirishga, suv om bori ostida 
qolgan qishloq xo'jaligi ekinlarini yangi yerda qayta tiklashga, 
aholi ishlaydigan joylarni suv va zax bosishidan asrash uchun 
muhandislik himoyasiga va boshqa maqsadlarga ishlatiladi.
Sm etali — moliyaviy hisoblashlar natijasida suv om borini 
barpo etish u ch u n um um iy P ajratilg an m ablag' aniqlanadi.
Suv omborini loyihalashda bir necha variantlar ko'rib chiqiladi. 
U larning iqtisodiy sam aradorligini baholash uchun solishtirm a 
narx ko'rsatkichi ishlatiladi:
suv om borida saqlanib qolgan 1 kub.m, suv narxi aniqlanadi:
C = ( k /V HDS) ■
100; 
(5.68)
foydali hajm dagi 1 kub.m suv narxi:
C2 = ( * / K ru) - 100.
(5.69)
Suv ombori to'g'onidagi stvor bo'yicha iste’m olchilar oladigan 
1 kub.m suvning tannarxi:
C =
( X / u T)
• 100. 
(5.70)
bu yerda 
X —
har yilgi chiqim lar; и — yil davom ida ishlatiladi­
gan suv hajm i, kub.m .
H a r yilgi ch iq im la rg a: qay ta tik la sh , ish latilish sarflari 
(xodim larning m aoshi, ta ’m irlash ishlari, qo'riqlash, m a’muriy- 
xo'jalik sarflari, toshqinga qarshi ishlar) va boshqalar kiradi. 
B ularning barchasi m e’yoriy hujjatlar va sm etali—moliyaviy 
hisoblashlar natijasida belgilanadi.