Guliston davlat universiteti a. J. Bekmurodov

Yondashtiruvchi mashqlar. 
1.
Qo‘l - bilan - barmoqlarning taqlidiy harakati o‘rganiladi; keyin unga 
osilgan to‘pni qabul qilish - uzatish mashqi qo‘llaniladi; qo‘l va 
oyoqlarning bukilishi-yozilishi barobar amalga oshirilishi lozim. Bu mashq 
har xil harakatlanish va har xil joylardan bajariladi. 
2.
Sherik tomonidan tashlangan to‘pni qabul qilish. Oraliq 2-3 m. va bu oraliq 
10-15 m. gacha uzaytirilib beriladi. 
3.
Devor oldida; oyoq va qo‘lni barobar bukib-yozib to‘pni pastdan va 
yuqoridan amalga oshiriladi; keyin shu mashq oldinga-orqaga, o‘ng va chap 
tomonga harakatlanib bajariladi. 
Ko’rsatma:
1. To‘pni pastdan qabul qilish; to‘p bir qo‘l bilan devorga zarb bilan 
uzatiladi. 
2. To‘pni 6 chi zonada qabul qilish, to‘p to‘r ustadan sherik 
tomonidan tashlanadi. 
Tayyorlov mashqlarini muntazam qo‘llash va yondashtiruvchi mashqlarni 
mukammal o‘zlashtirib borish kiritiladigan to‘pni qabul qilish mahoratini 
mustahkam egallash imkoniyatini yaratadi. 
 Texnik mashqlar. 
Dastlabki tayyorgarlik bosqichida kiritiladigan to‘pni pastdan qabul qilishga 
o‘rgatiladi. To‘p kiritish avval pastdan to‘g‘ri turib, keyin yuqoridan bajariladi. 
To‘p kiritish nishonlar (obruch, zonalar yoki ma‘lum nuqtalar va h) bo‘ylab 
bajarilishi darkor. 
- 6-nchi zonaga kiritiladigan to‘pni hujum chizigi oldida qabul qilib, 3-nchi zonaga 
uzatish. Keyin to‘p uzatish 5-nchi va 1-nchi zonalar bo‘ylab bajariladi. To‘p 3 chi 
zonaga uzatilati. To‘p kiritish avval 4-6m dan, taxminan 6 chi zonadan amalga 

---

[58] 
oshiriladi; kiritilayotgan to‘p to‘rdan 7-8m. uzoqlikda qabul qilinadi. Bu 
mashqlarni bajarishda qabul qilinadigan to‘p 2 chi va 4 chi zonalarga uzatiladi
5
. 
 
1.9.To„siq qo„yish 
To‗siq – raqibning hujum zarbasiga qarshi harakat qilishning eng asosiy usuli 
hisoblanadi. Texnik nuqtayi nazardan to‗siq qo‗yish eng qiyin o‗yin elementlaridan 
sanaladi. To‗siq qo‗yish elementini yuqori darajada egallash bilan o‗yinchi qarshi 
hujumni uyushtirish, to‗siqdan so‗ng qimmatli ochkolarni yo‘tish imkoniyatiga ega 
bo‗ladi.
To‘siq qo‘yish - o‘z mohiyati bilan hujumchi o‘yinchi tomonidan beriladigan 
zarba yo‘lini to‘sish harakatini anglatadi. Lekin ushbu himoya usulini yuksak 
mahorat bilan ijro etish aksariyat ochko olish imkoniyatini beradi. Voleybol 
amaliyotida yuz beradigan o‘yin vaziyatlari va rejalashtirilgan taktik vazifaga 
qarab yakka yoki guruhli to‘siq qo‘yish ijro etiladi. Mutaxassislar o‘rtasida 
shunday fikr mavjudki, go‘yo to‘siq qo‘yishga faqat hujum zarbalarini mukammal 
o‘zlashtirgandan so‘ng o‘rgatish lozim
6
.
To‗siq bir o‗yinchi tomonidan (yakka) yoki ikki-uch o‗yinchi tomonidan 
(guruhli) amalga oshirilishi mumkin. O‗yinchi to‗r yaqinida, yuqori turish holatida, 
qo‗llarni yelka sathida ko‗tarib, tovonlarini parallel holatda qo‗yib turadi. Hujum 
qilinayotgan joyning masofasiga qarab to‗r yaqinida yon tomonlarga qadam tashlash, 
yugurish, sakrash kabi harakatlarni bajarish mumkin. 
5
Волейбол.Teri Clemens,Jenni McDowell.Human Kinetics-2012 
6
Волейбол.Teri Clemens,Jenni McDowell.Human Kinetics-2012 

---

[59] 
24-rasm 
25-rasm 
To‗siq qo‗yish uchun avval o‗yinchi oyoqlarini ko‗proq bukib, qo‗llarini 
qattiq silkib yuqoriga sakraydi. Qo‗llar tirsakdan bir oz bukilgan holatda to‗r tepasiga 
ko‗tariladi. Optimal kuchlangan (barmoqlar orasi ochiq) kaftlar to‗rning yuqori 
qismiga borganda, to‗r osha yuqoriga-oldinga harakatlantiriladi. Zarba vaqtida kaftlar 
to‗pga maksimal yaqinlashtiriladi va bilak bo‗g‗inlari hisobiga faol buqiladi. Bundan 
asosiy maqsad berilgan zarbani amortizatsiyalash va to‗pni raqib jamoasining 
maydonchasiga yo‗naltirishdan iboratdir. 
Hujumchilar to‗r chekkalaridan hujum zarbalarini berishda to‗pni to‗siqdan 
maydon tashqarisiga chiqarib yuborishga harakat qiladilar. Shu sababli to‗siq to‗r 
chekkasiga yaqin bo‗lgan qo‗l bilan yopiladi va to‗pning maydonchadan chiqib 
ketishga yo‗l qo‗yilmaydi. 
To‗siq qo‗yish texnikasining murakkabligi quyidagi uchta omilga bog‗liq: joy 
tanlash; turgan joydan yoki harakatdan so‗ng baland sakrash; qo‗lni to‗r ustiga 
ko‗tarish vaqtini aniqlash. 

---

[60] 
 
Himoyadagi taktik harakatlarning asosiy maqsadi – raqibning hujum 
harakatlarini bartaraf etish va unga qarshi turishdan iborat.
Himoyadagi taktik harakatlarga jamoa, guruh va yakka tartibdagi harakatlar 
kiradi. Jamoali taktik harakatlar o‗yinda jamoaning himoyadagi harakatlari uchta 
asosiy vaziyat bilan ifodalanadi: o‗yinga kiritilgan to‗pni qabul qilish; hujum 
zarbasini (harakatini) yoki to‗siqdan qaytgan to‗pni qabul qilish; hujum qilayotgan 
o‗yinchini himoyalash. Jamoa harakatlarining mazmuni quyidagi asosiy omillar: 
raqib jamoasi hujum harakatlarining xususiyatlari; o‗yinchilarning o‗yin 
mahoratlari; o‗yin xususiyatidan kelib chiqib navbatdagi harakatlarni amalga 
oshirish bilan belgilanadi. 
Zamonaviy voleybolda jamoa o‗z himoya taktikasini burchagi oldinga va 
burchagi orqaga tizimi asosida tashkil qiladi.