3.2. Daryo okunining nerv sistemasi, sezgi organlarini o’rganish va refleksini aniqlash.
Ishni bajarishda berilgan ma’lumotlarini o’rganib 3-rasmda tasvirlangan baliqning nerv sistemasi va bosh miyaning tuzilish sxemasini ishchi daftarga chizib olib o’rganib chiqiladi.
Baliqlarning refleksini o’rganishda akvariumda okunning xulq-atvorini kuzatayotib, uning ta’sirlanishiga javobi ikki xil namoyon bo’lishini ko’rish mumkin. Agar okunga sal tegilsa, u darhol biror tomonga chap beradi. Oziq turiga ham javobi shunchalik tez. Ochko’z yirtqich o’z o’ljasi mayda baliqlar va turli umurtqali hayvonlar–qisqichbaqasimonlar, chuvalchanglarga shiddat bilan tashlanadi. O’ljani ko’rganda ko’zg’alish okunning ko’rish nervi bo’ylab markaziy nerv sistemasiga boradi va darhol harakatlantiruvchi nervlar bo’ylab undan muskullarga qaytadi (Naumov, 1985).
3-rasm.Baliqlarning nerv sistemasi. Sxemasi (Buxovskiy va b. 1989).
Akvariumda kuzatganimizda okun o’ljasi tomon suzib boradi va uni tutib oladi. Organizmning ta’sirlanishiga ana shunday javob qaytarish mexanizmi tug’madir, bunday reflekslar shartsiz reflekslar deb ataladi. Bir turdagi hamma hayvonlarda shartsiz reflekislar bir xil bo’ladi. Ular tug’ma bo’lib, nasildan-nasilga o’tadi. Agar akvariumdagi baliqlar biror ta’sir (sharoit) ostida ovqatlantirilsa, masalan lampochka yoqilsa yoki oynasi taqillatilsa bir qancha vaqt o’tgandan kiyin, baliqlar oziq berilmaganda ham bo’nday signalga javoban o’z-o’zidan harakatga kelishi ko’zatiladi. Baliqlarda shunga uxshash signallarga shartli reflekslar, yani ma’lum sharoitda paydo bo’ladigan reflekslar kelib chiqishi o’rganiladi.
Instinktiv shartli reflekislardan farq qilib, shartli reflekslar nasldan-naslga o’tmaydi. Ular individual va hayvoning butun hayoti davomida hosil bo’lib boradi.
3.3.Mustaqil ish topshiriqlari.
Akvariumda baliqlarda shartsiz reflekslarning hosil bo’lishini kuzating.
Baliqlarning qaysi sezgi organlari rivojlangan.
Baliqlarning orqa va bosh miyasi haqida ma’lumotlar bering.
Dostları ilə paylaş: |
