Guliston davlat universiteti "iqtisodiyot" kafedrasi institutsional iqtisodiyot

5.1.-jadval 
Transaktsiya harajatlarining tasniflanishi 
 
Bitim 
tuzilguncha 
amalga 
oshirilgan 
xarajatlar 
Bitim tuzilganidan keyingi xarajatlar 
Axborotni 
qidirib 
topish 
xarajatlari 
- 
imkoniyatli sherik haqidagi, bozordagi vaziyat 
haqidagi axborotni qidirib topish xarajatlarini, 
shuningdek qo‘lga kiritiladigan to‘liqsiz va 
nomukammal axborot bilan bog‘liq yo‘qotishlarni 
o‘z ichiga oladi.
Monitoring va opportunizmni oldini olish 
xarajatlari - bitim shartlariga rioya etilishini nazorat 
qilish va ushbu shartlarning bajarilishidan bosh 
tortilishini oldini olish xarajatlari 
Muloqot 
yuritish 
xarajatlari 
-almashuv 
shartlari, bitim shaklini tanlash haqida muloqotlar 
olib borish xarajatlarini o‘z ichiga oladi 
Tafsirlash va mulkchilik huquqlarini himoya 
qilish xarajatlari - sudlar, hakamlar xarajatlari; 
shartnomani 
bajarish 
jarayonida 
buzilgan 
huquqlarni tiklash uchun zarur bo‘lgan vaqt va 
resurslar 
sarflari, 
shuningdek 
mulkchilik 
huquqlarining yaxshi tafsirlanmagan va ishonchsiz 
himoyadan ko‘rilgan yo‘qotishlar
O‘lchash xarajatlari - bitim predmeti bo‘lgan 
tovarlar va xizmatlar sifatini o‘lchash uchun zarur 
bo‘lgan xarajatlar 
Shartnoma tuzish xarajatlari - bitimni yuridik 
yoki 
xufyona 
(norasmiy) 
rasmiylashtirish 
xarajatlari 
Uchinchi shaxslardan himoyalash xarajatlari 
- uchinchi shaxslar (davlat, uyushgan jinoyatchilik 
va h.k.)ning bitim natijasida olinadigan foydali 
samara 
qismiga 
e‘tirozlaridan 
himoyalash 
xarajatlari 
Transaktsiya xarajatlarining bunday tasniflanishi ularni miqdoriy baholash masalasiga nisbatan 
mikro va makroiqtisodiy darajada yondashish imkonini beradi. Masalan, kvartiradan foydalanish 
12 Коуз Р. Фирма, рынок и право. – М.: Дело ЛТД, 1993. – 8-9 б. 

---

33 
huquqining mulkdor tomonidan ijarachiga topshirilishini nazarda tutuvchi kvartirani ijaraga olish 
bo‘yicha bitim tuzishda ijarachining transaktsiya xarajatlari quyidagi shakllarga ega bo‘ladi (5.2.-jadval).