Guliston davlat universiteti iqtisodiyot kafedrasi

Davlatlar	2017-yil	2018-yil
2019-yil
Xitoy Xalq Respublikasi	4 754,2	6 433,5	7 620,9
eksport	2 025,5	2 875,4	2 519,0
import	2 728,7	3 558,1	5 101,9
saldo	-703,2	-682,7	-2 582,9
Rossiya Federatsiyasi	4 728,7	5 655,9	6 626,9
eksport	2 019,2	2 117,3	2 492,5
import	2 709,5	3 538,6	4 134,4
saldo	-690,3	-1 421,3	-1 641,9
Qozog‘iston	2 055,8	2 919,6	3 367,7
eksport	1 057,6	1 352,2	1 429,7
import	998,2	1 567,4	1 938,0
saldo	59,4	-215,2	-508,3
Koreya Respublikasi	1 387,6	2 159,2	2 755,4
eksport	143,3	108,7	93,6
import	1 244,3	2 050,5	2 661,8
saldo	-1 100,9	-1 941,8	-2 568,2
Turkiya	1 552,5	2 057,6	2 525,2
eksport	877,8	944,8	1 203,6
import	674,7	1 112,8	1 321,6
saldo	203,1	-168,0	-118,0

davomi

Davlatlar	2017-yil	2018-yil	2019-yil
Germaniya	620,0	778,7	980,1
eksport	32,5	53,7	53,9
import	587,5	725,0	926,2
saldo	-555,0	-671,3	-872,3
Qirg‘iziston	253,7	402,8	829,0
eksport	178,3	269,7	679,0
import	75,4	133,1	150,0
saldo	102,9	136,6	529,0
Afg‘oniston	617,8	604,6	618,0
eksport	615,6	602,5	615,1
import	2,2	2,1	2,9
saldo	613,4	600,4	612,2
AQSh	215,0	415,0	596,2
eksport	32,1	36,8	29,1
import	182,9	378,2	567,1
saldo	-150,8	-341,4	-538,0
Turkmaniston	177,9	302,8	541,9
eksport	69,9	59,5	145,1
import	108,0	243,3	396,8
saldo	-38,1	-183,8	-251,7
Tojikiston	237,9	390,5	497,0
eksport	186,1	237,5	344,2
import	51,8	153,0	152,8
saldo	134,3	84,5	191,4
Litva	265,7	291,2	466,5
eksport	6,2	12,6	22,6
import	259,5	278,6	443,9
saldo	-253,3	-266,0	-421,3
Eron	325,3	306,8	424,2
eksport	267,2	172,9	219,6
import	58,1	133,9	204,6
saldo	209,1	39,0	15,0
Yaponiya	166,2	707,5	413,6
eksport	14,5	18,8	27,8
import	151,7	688,7	385,8
saldo	-137,2	-669,9	-358,0

davomi

Davlatlar	2017-yil	2018-yil	2019-yil
Italiya	175,7	305,5	402,3
eksport	22,6	28,1	26,6
import	153,1	277,4	375,7
saldo	-130,5	-249,3	-349,1
Ukraina	290,0	427,2	377,9
eksport	106,0	100,1	113,6
import	184,0	327,1	264,3
saldo	-78,0	-227,0	-150,7
Latviya	295,0	438,7	374,2
eksport	82,3	46,3	48,9
import	212,7	392,4	325,3
saldo	-130,4	-346,1	-276,4
Hindiston	324,9	286,5	355,5
eksport	33,8	25,1	25,0
import	291,1	261,4	330,5
saldo	-257,3	-236,3	-305,5
Fransiya	257,1	312,8	345,7
eksport	148,9	196,3	205,7
import	108,2	116,5	140,0
saldo	40,7	79,8	65,7
Belarus	182,4	418,5	330,8
eksport	27,4	41,3	47,6
import	155,0	377,2	283,2
saldo	-127,6	-335,9	-235,6

O‘zbekiston Respublikasining yirik hamkor-davlatlar bilan tashqi savdo aylanmasi dinamikasi (yanvar-dekabr, mln. AQSh. dollari)
Tashqi iqtisodiy faoliyat bo‘yicha 20 ta yirik hamkor-davlatlar orasidan beshta davlatda faol tashqi savdo balansi kuzatilgan, xususan, Afg‘oniston (612,2 mln. AQSh dollari), Qirg‘iziston (529,0 mln. AQSh dollari), Tojikiston (191,4 mln. AQSh dollari), Fransiya (65,7 mln. AQSh dollari) va Eron (15,0 mln. AQSh dollari). Qolgan 15 ta davlatlar bilan passiv tashqi savdo balansi saqlanib qolmoqda. O‘zbekiston jahonning 193 dan ortiq mamlakatlari bilan savdo aloqalarini amalga oshirib kelmoqda. TSAning nisbatan salmoqli hissasi Xitoy Xalq Respublikasida (18,1 %), Rossiya Federatsiyasida (15,7 %), Qozog‘istonda (8,0 %), Koreya Respublikasida (6,5 %), Turkiyada (6,0 %), Germaniyada (2,3 %) va Qirg‘izistonda (2,0 %) qayd etilgan.
2-jadval

Top 10 davlatlar	TSA	Eksport	Import	Ulush, %
Xitoy Xalq Respublikasi	7 620,9	2 519,0	5 101,9	18,1
Rossiya Federatsiyasi	6 626,9	2 492,5	4 134,4	15,7
Qozog‘iston	3 367,8	1 429,7	1 938,0	8,0
Koreya Respublikasi	2 755,4	93,5 2	2 661,8	6,5
Turkiya	2 525,2	1 203,6	1 321,6	6,0
Germaniya	980,1	53,9	926,2	2,3
Qirg‘iziston	829,1	679,0	150,0	2,0
Afg‘oniston	618,0	615,1	2,9	1,5
AQSh	596,2	29,1	567,1	1,4
Turkmaniston	541,9	145,1	396,8	1,3

O‘zbekiston Respublikasi bilan tashqi savdo aylanmasi eng yuqori bo‘lgan davlatlar (2019 yil yanvar-dekabr, mln. AQSh dollari, ulush %da)
TSAning choraklar kesimidagi tahlili ular orasida mavsumiylik borligini ko‘rsatdi va eng yuqori TSA 12 mlrd. AQSh dollari bilan 2019 yilning III choragiga to‘g‘ri kelib, 2017-2018 yilllarning mos davriga nisbatan 1,5 barobar oshganini ko‘rsatdi.
2017-2019 yillardagi tashqi savdo balansi hajmlari o‘sishiga alohida e’tibor berish talab etiladi. Ya’ni, 2018 yilning III choragida eng yuqori passiv tashqi savdo balansi kuzatilib, 2017 yilning III choragidagi aktiv tashqi savdo balansiga nisbatan 2,6 mlrd. AQSh dollarga oshgan va 2019 yilning IV choragiga kelib passiv savdo balansi 2,1 mlrd doll. tashkil etdi.
Eksport. Mamlakatning eksport salohiyatini oshirish, eksportyorlarni qo‘llab-quvvatlash, eksportbop mahsulotlarni nomenklaturasini kengaytirish maqsadida amalga oshirilgan islohotlar eksporterlar sonini 5895 taga yetkazdi va ular tomonidan 17,9 mlrd. AQSh dollari qiymatdagi (2018 yilga nisbatan o‘sish 28,0%) tovar va xizmatlar eksport qilinishini ta’minlad



I.1-diogramma



Eksport tarkibi (2019 yil yanvar-dekabr, ulush %)
Eksport tarkibida tovarlar ulushi 80,1 %ni tashkil etib, ular asosan qimmatbaho metallar (kumush bilan birga 28,2 %), energiya tashuvchi va neft mahsulotlari (14,1 %), to‘qimachilik buyumlari (9,1 %), oziq-ovqat mahsulotlari (8,5 %, aksariyat meva-sabzavot – 6,7 %), rangli metal va undan tayyorlangan buyumlar (5,3 %) hamda kimyo mahsulotlari va buyumlari (4,9 %) hissasiga to‘g‘ri kelmoqda.
MDH mamlakatlari va boshqa mamlakatlarga eksportning yo‘nalishi bo‘yicha farqlanishlar 29,1 mavjudligi kuzatilmoqda. Xususan, MDH mamlakatlariga eksportning 80 % xizmatlar hissasiga to‘g‘ri kelmoqda, keyingi o‘rinlarda eksport hajmi bo‘yicha energiya tashuvchi va neft mahsulotlari (asosan tabiiy gaz) hamda meva-savzavot va to‘qimachilik mahsulotlariga to‘g‘ri kelmoqda.
MDH mamlakatlari yo‘nalishiga mashina va asbob-uskunalar, qora va rangli metallar, meva-sabzavot mahsulotlari eksporti nisbatan tezroq o‘sdi, faqatgina paxta tolasi eksportida pasayish kuzatildi. 2019 yilda eksport qilingan tovarlar va xizmatlar tarkibining tahlili shuni ko‘rsatmoqdaki, tovarlar va xizmatlar tarkibida sezilarli o‘zgarishlar qayd etilmadi, biroq shuni ta’kidlash joizki, 2018 yilga nisbatan, energiya tashuvchi va neft mahsulotlari hamda kimyo mahsulotlari va buyumlaridan tashqari barcha tovar va xizmatlarda o‘sish kuzatilgan.
3-jadval