Guliston davlat universiteti pedagogika va psixologiya kafedrasi oila pedagogikasi

Zamonaviy oilalarning psixologik va pedagogik xususiyatlari. Yosh ota-ona nikohdan o’tmasdan avval oilaviy hayotni tashkil etish hamda farzandlar tarbiyasini yo’lga qo’yishga psixologik jihatdan tayyor bo’lishlari zarur. Nikohdan keyin esa bu boradagi mas’uliyatni yanada teran his etgan holda o’z ustilarida izlanishlari, farzand tarbiyasini to’g’ri tashkil etish borasidagi ma’lumotlarni o’zlashtirishga e’tibor qaratishlari maqsadga muvofiqdir. Biroq. ayni o’rinda shuni ham aytib o’tish joizki, oilaviy hayotga qadam qo’yayotgan yoshlarning barchasi ham bu borada etarlicha pedagogik bilimlarga ega emas. Bu esa ota-onalarni kerakli o’quv adabiyotlari bilan ta’minlash, mazkur adabiyotlarni o’qib-o’rganishni ular orasida keng tashviq etishni talab etadi.
Zamonaviy sharoitda ommaviy axborot vositalari (OAV), ayniqsa, Internet tarmog’i orqali axborotlar tarqatilishining qulayligi, ular hajmining ko’pligi kabi sabablar tufayli ota-onalar oilaviy munosabatlar hamda oilada bolalar tarbiyasini samarali tashkil etishga oid maxsus adabiyotlarni o’qishga etarlicha e’tibor qaratishmayapti. Jamiyatning asosiy maqsadi har tomonlama barkamol avlodni tarbiyalashdir. Bunga esa kitobga mehr qo’ygan ona-onalar sonini ko’paytirish orqali erishiladi. Zero, hech bir vosita, shu jumladan, OAV ota-onalarning pedagogik bilimlarini oshirishda kitob (maxsus adabiyot) o’rnini bosa olmaydi. Qolaversa, kitobxon ota-onalarning shaxsiy namunasi oila muhitida bolalarning kitob o’qishga, kitobga bo’lgan qiziqishini oshiradi. Kitob o’qish esa qator afzalliklarga ega. Xususan: 1) bolalar hayot va uning mazmunini erta anglaydilar; 2) turli hayotiy vaziyatlarda oqilona, to’g’ri yo’l tutishni o’rganadilar; 3) ularda fikrlash qobiliyati rivojlanadi; 4) jamiyat tomonidan tan olingan axloqiy me’yorlardan xabardor bo’lib, ularning ijtimoiy ahamiyatini to’g’ri baholashni o’rganishadi; 5) asar qahramonlari misolida haqiqat va haqsizlik, erkinlik va erksizlik, ezgulik va yovuzlik, yaxshi va yomon, oq va qoraning mohiyatini anglash imkoniyatiga ega bo’lgan holda o’zlarida muayyan axloqiy sifatlarning shakllanishiga erishadilar.
Zamonaviy taraqqiyotning tezkorligi, shuningdek, “ommaviy madaniyat” nomi ostida targ’ib etilayotgan g’oyalarning turli mintaqalar hududiga keng yoyilayotganligi tufayli bugungi kunda oila tarbiyasini tashkil etishda avvalgidek yuqori samaradorlik ko’zga tashlanmayapti. Shu sababli oilashunos olimlar oila tarbiyasi samaradorligini oshirish borasidagi tavsiyalarni ishlab chiqish va ularni amaliyotga tatbiq etishga jiddiy e’tibor qaratmoqdalar. Quyida ana shunday tavsiyalar xususida so’z yuritiladi.