Guliston Davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakulteti Biologiya ta’lim yo’nalishi 12-16- guruh talabasi Noraliyev Tolibjonning Mikrobiologiya fanidan taqdimoti



Yüklə 3,37 Mb.
səhifə5/12
tarix28.12.2023
ölçüsü3,37 Mb.
#201131
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
portal.guldu.uz-Микроорганизмлар ва биосфера

Xivchinlarning soni ham har xil. Spirillalarda 5-30 tagacha, vibrionlarda 1,2 ta yoki 3 ta xivchin bo’lib, ular hujayra qutblarida joylashadi. Ba’zi tayoqchasimon bakteriyalar-Rroteus vulgares, Clostridium Tetani kabilarda 50-100 tagacha xivchin bo’ladi. Xivchinlarning eni 10-20 nm uzunligi 3-15 mkm. Xivchinlar uzunligi kulьturaning tabiati, ichki yoki tashqi muhit ta’siriga qarab har xil bo’ladi. Xivchin kimyoviy jihatdan oqsil modda-flagellindan tuzilgan. Xivchin bakteriya hayotida katta rolь o’ynaydi. Bakteriyalarni ba’zi bir oziqa muhitlarida xivchinsiz qilib ham o’stirish mumkin.

O’sish fazasiga qarab bakteriyaning xivchinli va xivchinsiz davrlarga bo’linadi. Bakteriya xivchinini yo’qotsa ham yashayveradi. Xivchin bazal plastinkaga yopishgan bo’ladi. Plastinka esa sitoplazmatik membrana tagida joylashgan. Bazal tanacha, bakteriyada motor vazifasini bajarib, xivchinni harakatga keltiradi. Bazal tanacha xivchin bilan ilmoq orqali birikadi. Bazal tanacha o’z navbatida 4 ta halqa bilan ta’minlagan. Halqalar sterjen orqali bir tizimga birlashadi (M, S, R, L-halqalar). Bu halqalar bir - biriga nisbatan harakatlanadi, sterjen esa xinchinni harakatga keltiradi.

O’sish fazasiga qarab bakteriyaning xivchinli va xivchinsiz davrlarga bo’linadi. Bakteriya xivchinini yo’qotsa ham yashayveradi. Xivchin bazal plastinkaga yopishgan bo’ladi. Plastinka esa sitoplazmatik membrana tagida joylashgan. Bazal tanacha, bakteriyada motor vazifasini bajarib, xivchinni harakatga keltiradi. Bazal tanacha xivchin bilan ilmoq orqali birikadi. Bazal tanacha o’z navbatida 4 ta halqa bilan ta’minlagan. Halqalar sterjen orqali bir tizimga birlashadi (M, S, R, L-halqalar). Bu halqalar bir - biriga nisbatan harakatlanadi, sterjen esa xinchinni harakatga keltiradi.

Harakat tezligi harorat, osmotik bosim va muhit yopishqoqligiga bog’liq bo’ladi. Ba’zi bakteriyalar 1 sekuntda bir bakteriya tanasi uzunligicha, ba’zilari esa 50 tana uzunligiga teng masofaga harakat qiladi. Odatda ular tartibsiz harakat qiladi, ammo ularda kimyoviy moddalarga nisbatan taksis xodisasini kuzatiladi, bunga xemotaksis dsyilsa, kislorodga nisbatan harakat aerotaksis, yorug’likka nisbatan harakat bo’lsa fototaksis deyiladi.


Yüklə 3,37 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin