Haqqinda üst-pssqv hesabati
Yüklə 281,07 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Azərbaycan Respublikasında Psixi Sağlamlıq Sistemi
M INISTRY OF H EALTH
A ZERBAIJAN
Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi
2
Azərbaycan Respublikasında Psixi Sağlamlıq Sistemi
Azərbaycan Respublikasında psixi sağlamlıq sisteminin qiymətləndirilməsi haqqında hesabat Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən tətbiq edilən Psixi Sağlamlıq Sistemlərinin Qiymətləndirilməsi üçün Vasitədən (ÜST-PSSQV) istifadə olunmaqla hazırlanmışdır
(Bakı, Azərbaycan Respublikası) 2007
ÜST, Azərbaycan Respublikası ÜST, Avropa ÜST-nin Psixi Sağlamlıq və Narkotik Vasitələrdən Sui-istifadə Departamenti Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi
3 Bu nəşr ÜST-nin Azərbaycan Respublikası Ofisi tərəfindən, ÜST-nin Avropa Bürosu və Baş Qərargahı ilə əməkdaşlıq şəraitində hazırlanmışdır. ÜST-nin Baş Qərargahında Psixi Sağlamlıq və Narkotik Vasitələrdən Sui-istifadə Departamentinin Sübut və Tədqiqatlar Qrupu, həmçinin Qeyri-infeksion Xəstəliklər və Psixi Sağlamlıq Bölümü bu işin yerinə yetirilməsinə dəstək vermişdir. Daha ətraflı məlumat almaq və fikirlərinizi bildirmək üçün, zəhmət olmasa, əlaqə saxlayın: 1) Ceyhun Məmmədov, Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi, e-mail: jeyhun.mammadov@isim.az 2) Sevil Əsədova, ÜST-nin Azərbaycan Respublikası Ofisi, e-mail: sevil_asadova@yahoo.com 3) Şexar Saksena, ÜST-nin Baş Qərargahı, e-mail: saxenas@who.int (ISBN) Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, 2007 Təklif edilən istinad: Azərbaycan Respublikasında Psixi Sağlamlıq Sistemi haqqında ÜST-PSSQV hesabatı, ÜST və Səhiyyə Nazirliyi, Bakı, Azərbaycan Respublikası, 2007. Mətnin müəllif hüquqları ÜST-nin Azərbaycan Respublikası Ofisinin qaydalarına əsaslanır
MİNNƏTDARLIQ.......................................................................................................5 İXTİSARLARIN SİYAHISI .......................................................................................6 QISA MƏZMUN ..........................................................................................................7 GİRİŞ ............................................................................................................................9 SİYASƏT VƏ QANUNVERİCİLİK STRUKTURU ..............................................11 Siyasət, planlar və qanunvericilik ........................................................................11 Psixi sağlamlıq xidmətlərinin maliyyələşdirilməsi..............................................11 İnsan hüquqları siyasəti ........................................................................................13 PSİXİ SAĞLAMLIQ XİDMƏTLƏRİ......................................................................13 Psixi sağlamlıq xidmətlərinin təşkili.....................................................................13 Ambulator psixiatriya müəssisələri......................................................................13 Gündüz stasionarı müəssisələri ............................................................................14 Ümumi təyinatlı xəstəxanaların psixiatriya şöbələri ..........................................14 Yaşayış tipli ictimai müalicə müəssisələri............................................................15 Psixiatriya xəstəxanaları .......................................................................................15 Məhkəmə psixiatriyası və digər yaşayış tipli müalicə müəssisələri ...................16 İnsan hüquqları və ədalət......................................................................................16 Yekun qrafiklər......................................................................................................18 İLKİN SƏHİYYƏ SİSTEMİNDƏ PSİXİ SAĞLAMLIQ XİDMƏTLƏRİ ...........22 İlkin səhiyyə işçilərinə psixiatriyanın tədrisi.......................................................22 İlkin səhiyyə sistemində psixiatriya......................................................................22 İlkin səhiyyədə dərmanların təyini.......................................................................23 KADR RESURSLARI ...............................................................................................23 Psixi sağlamlıq xidmətlərində mövcud kadr resurslarının sayı ........................23 İstehlakçı və ailə assosiasiyaları............................................................................27 ƏHALİNİN MAARİFLƏNDİRİLMƏSİ VƏ DİGƏR SEKTORLARLA ƏLAQƏLƏR.................................................................27 Əhalinin maarifləndirilməsi və psixi sağlamlıq sahəsində məlumatlandırma kampaniyaları ........................................................................................................27 Psixi pozğunluqları olan şəxslər üçün qanunvericilik və maliyyə şərtləri........28 Digər sektorlarla əlaqələr......................................................................................28 MONİTORİNQ VƏ TƏDQİQATLAR ....................................................................29 AZƏRBAYCANDA PSİXİ SAĞLAMLIQ SİSTEMİNİN GÜCLÜ VƏ ZƏİF CƏHƏTLƏRİ ............................................................................31 PSİXİ SAĞLAMLIQ SİSTEMİNİN GÜCLƏNDİRİLMƏSİNDƏ NÖVBƏTİ ADDIMLAR...........................................33 ƏLAVƏ A...................................................................................................................34
5 MİNNƏTDARLIQ
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən tətbiq edilən Psixi Sağlamlıq Sistemlərinin Qiymətləndirilməsi üçün Vasitə (ÜST-PSSQV) Azərbaycan Respublikasında psixi sağlamlıq sistemi haqqında məlumatların toplanmasında istifadə olunmuşdur.
Azərbaycan Respublikasında layihə Şirin Kazımov, Fuad İsmayılov, Murad Sultanov, Səbuhi Abdullayev tərəfindən yerinə yetirilmişdir.
Layihə ÜST ölkə ofisi heyətinin üzvü Sevil Əsədova və Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzinin direktoru Ceyhun Məmmədov tərəfindən koordinasiya edilmişdir.
Əsas iştirakçı qurumlar olan Səhiyyə Nazirliyi, Ədliyyə Nazirliyi, Dövlət Statistika Komitəsi, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi kimi təşkilatlarla əməkdaşlıq edilmədən bu tədqiqatın yerinə yetirilməsi mümkün olmazdı. Azərbaycan Psixiatriya Assosiasiyası (AzPA), Beynəlxalq Tibb Korpusunun Azərbaycan nümayəndəliyi və Psixiatriya üzrə Qlobal Təşəbbüsün rolu yüksək qiymətləndirilməlidir. Psixi sağlamlıq üzrə Milli koordinator Gəray Gəraybəyli və AzPA-nın layihələr üzrə katibi Fidan Məmmədovaya xüsusi təşəkkürlərimizi bildiririk. Hesabatın nəzərdən keçirilməsində fəal iştiraklarına və faydalı düzəlişlər etdiklərinə görə Bakı səhəri Ruhi-Əsəb Xəstəlikləri Dispanserinin baş həkimi t.e.d. Nadir Əliyevə, Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun Psixiatriya kafedrasının müdiri professor Teymur Qafarova, AzPA-nın prezidenti professor Nadir İsmayılova və Azərbaycan Respublikasının Baş Məhkəmə Psixiatrı professor Bilal Əsədova dərin minnətdarlığımızı bildiririk.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının Psixi Sağlamlıq Sistemlərinin Qiymətləndirilməsi üçün Vasitəsi (ÜST-PSSQV), ÜST Cenevrə ofisinin Psixi Sağlamlıq və Narkotik Vasitələrdən Sui- istifadə Departamentinin Sübut və Tədqiqatlar Qrupu tərəfindən, ÜST-də və digər təşkilatlarda çalışan həmkarları ilə əməkdaşlıq şəraitində konseptual cəhətdən hazırlanmış və tərtib edilmişdir.
ÜST-PSSQV-in tərtib edilməsi haqqında tam məlumat əldə etmək üçün aşağıda göstərilən saytda yerləşdirilmiş ÜST-PSSQV (ÜST, 2005) sənədinə müraciət edin. http://www.who.int/mental_health/evidence/WHO-AIMS/en/index.html
İnstitutları nəzdində) və Psixi Sağlamlıq Xidmətləri Mərkəzi (Narkotik Vasitələrdən Sui- istifadə və Psixi Sağlamlıq Xidmətləri Administrasiyası [SAMHSA] nəzdində); İtaliyanın Lombardiya vilayətinin Səhiyyə İdarəsi; Belçikanın İctimai Səhiyyə Nazirliyi; Kanadanın Sağlamlıq Tədqiqatları İnstitutları – Nevrologiya, Psixi Sağlamlıq və Narkomaniya İnstitutu tərəfindən maliyyə yardımı və/ və ya kadr dəstəyi almışdır.
ÜST Baş Qərargahında ÜST-PSSQV qrupuna Benedetto Saraseno, Şexar Saksena, Tom Barret, Antonio Lora, Mark van Ommeren, Codi Morris, Anna Mariya Berrino və Qrazia Motturi daxildir.
ÜST-PSSQV layihəsi Şexar Saksena tərəfindən koordinasiya edilmişdir.
6 İXTİSARLARIN SİYAHISI
AzPA Azərbaycan Psixiatriya Assosiasiyası DB Dünya Bankı
İS İctimai səhiyyə İSX İlkin səhiyyə xidməti KTM Klinik Tibbi
Mərkəz, Bakı MK Məcburi köçkünlər MPEM Məhkəmə-Psixiatriya Ekspertizası Mərkəzi MPSŞ
Məhkəmə psixiatriyası stasionar şöbəsi (Məcburi müalicə üçün nəzərdə tutulan stasionar şöbələri) PND Psixonevroloji dispanser PS Psixi sağlamlıq PSS Psixi sağlamlıq sistemi PSSQV Psixi Sağlamlıq Sistemlərinin Qiymətləndirilməsi üçün Vasitə PX Psixiatriya xəstəxanası PSŞ Psixosomatik şöbə
SƏT Sübutlara əsaslanan təbabət SN Səhiyyə Nazirliyi Soİ Sovet İttifaqı Sİ Sosial işçi ÜST Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı
7 QISA MƏZMUN
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən tətbiq edilən Psixi Sağlamlıq Sistemlərinin Qiymətləndirilməsi üçün Vasitə (ÜST-PSSQV) Azərbaycan Respublikasında 2006-cı ilə mövcud olan psixi sağlamlıq sistemi haqqında məlumatların toplanmasında istifadə olunmuşdur. Bu məlumatların toplanmasında məqsəd psixi sağlamlıq sistemini təkmilləşdirmək və dəyişikliklərə nəzarəti təmin etmək üçün əsas hazırlamaqdır. Nəticədə, Azərbaycan Respublikasında psixi sağlamlıqla bağlı dəqiq məlumatlara əsaslanmış, aydın baza informasiyaya və hədəflərə malik planlar tərtib etməyə imkan yaranacaqdır. Bu, həmçinin islahatlar siyasətinin həyata keçirilməsində, icma yönümlü xidmətlərin verilməsində, psixi sağlamlıq sahəsində maarifləndirmə, profilaktika, müalicə və reabilitasiya məsələlərinə pasiyentlərin, ailələrin və digər iştirakçıların cəlb edilməsində baş verən irəliləyişləri müşahidə etmək üçün faydalı olacaqdır.
Hal-hazırda Azərbaycanda psixi sağlamlıqla bağlı siyasət həyata keçirilmir. Həmçinin psixi sağlamlıq sahəsində strateji plan və fövqəladə hallar/ fəlakətlər üçün psixi sağlamlıqla bağlı hazırlıq planı mövcud deyildir. Sosial sığorta sistemi formalaşma dövründə olduğuna görə psixi sağlamlıqla bağlı xidmətlər sığorta ilə tam təmin olunmur. Ölkədə insan hüquqlarına riayət edilməsinə rəy verən qurumun olmasına baxmayaraq, həmin orqan psixi xəstə şəxslərin hüquqlarının qorunması ilə bağlı məsələləri sistemli şəkildə həyata keçirmir.
Ölkədə psixi sağlamlıq məsələləri ilə məşğul olan rəsmi qurum yoxdur. On bir ambulator psixiatriya müəssisəsinə hər 100 000 nəfər ümumi əhalidən 1092 nəfər müraciət edir. Gündüz stasionarları kifayət qədər istifadə olunmur və onlarda hər 100 000 nəfər ümumi əhali üçün 24,9 pasiyent müalicə olunur. Ümumi tipli xəstəxanalardan yalnız ikisində stasionar psixiatriya şöbəsi mövcuddur və onların çarpayı sayı hər 100 000 nəfər əhali üçün 0,71-ə bərabərdir. Bu stasionar psixiatriya şöbələrində uşaqlar və yeniyetmələr üçün çarpayılar nəzərdə tutulmamışdır. Ölkədə ümumi çarpayı sayı hər 100 000 nəfər əhali üçün 48,9-a bərabər olan doqquz psixiatriya xəstəxanası (PX) vardır. Psixiatriya xəstəxanalarına ilk növbədə şizofreniyadan əziyyət çəkən, şizofreniyaya bənzər əlamətlərlə və sayıqlama ilə müşayiət edilən xəstəlikləri olan pasiyentlər (36%) qəbul edilir. İnsan hüquqlarının pozulması halları bəzi stasionar psixiatriya müəssisələrində müşahidə edilir. Kultural xüsusiyyətlərlə əlaqədar olaraq, Azərbaycan Respublikasında qadınlar tibbi yardım üçün psixiatriya müəssisələrinə kişilərdən daha az müraciət edirlər. Belə ki, Azərbaycan Respublikasında qadınların ailə çərçivəsində qayğısına qərb ölkələri ilə müqayisədə daha çox diqqət yetirilir. Psixiatriya müəssisələrinə müraciət edənlərə psixososial sahədə hər hansı köməklik göstərilmir. Psixiatriya müəssisələrinin hamısında (100%) müəssisədə tətbiqi mümkün olan hər dərman qrupu üzrə heç olmasa bir pulsuz psixotrop preparatla təmin olunmuşdur.
İlkin səhiyyə xidməti işçiləri psixi sağlamlıqla bağlı hər hansı təlimlər keçmirlər və nadir hallarda psixiatriya müəssisələri ilə qarşılıqlı əlaqələr yaradırlar.
Hər 100 000 nəfər əhaliyə psixi sağlamlıq sahəsində çalışan 22 işçi düşür. Sosial işçilər və klinik psixoloqlar üçün bu göstəricilər xüsusilə aşağı səviyyədədir. Peşə xəstəlikləri üzrə mütəxəssislər arasında psixi sağlamlıq məsələləri ilə məşğul olanlar yoxdur. Psixi sağlamlıq sahəsində çalışan işçilər, əsasən psixiatriya xəstəxanaları və
8 paytaxt şəhəri olmaqla, qeyri-bərabər şəkildə paylanmışdır. Psixi sağlamlıq (PS) məsələləri ilə əlaqədar istehlakçılar və ya ailələr tərəfindən yaradılmış hər hansı assosiasiya yoxdur.
PS sahəsində nəşr olunan materiallara və aparılan məlumatlandırma kampaniyalarına nəzarət edən heç bir əlaqələndirici qurum mövcud deyil. İşlə və yaşayış yeri ilə təminat, həmçinin işdə və yaşayış yerində ayrı-seçkilik hallarının qarşısının alınması qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuşdur, ancaq praktikada tətbiq edilmir. PS xidməti ilə İİV/QİÇS, reproduktiv sağlamlıq, narkotik vasitələrdən sui-istifadə məsələləri ilə məşğul olan idarə/təşkilatlar, hərbi və kriminal ədliyyə orqanları arasında rəsmi əlaqələr mövcuddur.
Məlumatlar müxtəlif səviyyəli müəssisələr tərəfindən verilmiş hesabatlar əsasında toplanmış və tərtib edilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, həmin hesabatlar hər hansı bir dövlət qurumu tərəfindən nəşr edilib yayılmamışdır. Ölkədə aparılmış tədqiqatlar, əsasən, psixi pozğunluqların klinik cəhətdən qiymətləndirilməsi, psixiatriya xidmətlərinin tədqiq olunması, psixososial, psixoterapevtik və farmakoloji müdaxilələr üzərinə yönəlmişdir.
9 GİRİŞ Azərbaycan Respublikası 86 600 kvadrat kilometr əraziyə malikdir. Azərbaycan hökumətinə və BMT qətnamələrinə 1 əsaslanan informasiyaya görə, Azərbaycan Respublikasının ərazisinin təqribən 20%-ini təşkil edən və Dağlıq Qarabağ bölgəsinin daxilində və ətrafında olan torpaqlar erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edilmişdir. Ölkə əhalisi 8 436 400 nəfərdir və onların 10%-dən çoxunu qaçqın və məcburi köçkünlər təşkil edir. Bu, dünya miqyasında adambaşına düşən qaçqın sayına görə ən yüksək göstəricilərdən biridir. Ölkədə istifadə olunan əsas dillər Azərbaycan və rus dilləridir. Ən böyük dini qrup müsəlmanlardır (96%), digər dini qrupları isə Rus Pravoslav və Erməni Apostol kilsələrinə və Yəhudi Sinaqoquna aid şəxslər təşkil edir. Ən böyük etnik qrup azərbaycanlılardır – 90,6%, dağıstanlılar – 2,2%, ruslar – 1,8%, ermənilər – 1,5% (erməni əhalisinin əksəriyyəti erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edilmiş Dağlıq Qarabağ bölgəsində yaşayır, 30 mindən artıq erməni isə Azərbaycanın digər ərazilərində qalmaqdadır); digər etnik qruplara talışlar, tatarlar, mesheti türklər, ukraynalılar, kürdlər, gürcülər, tatlar, yəhudilər və udinlər daxildir. Dünya Bankının 2006-cı il meyarlarına görə, Azərbaycan gəliri aşağı orta səviyyədə olan ölkələr sırasına daxildir.
Ümumi əhali içərisində 15 yaşdan kiçik olanların payı 25,4%, 60 yaşdan böyük insanların payı isə 7% təşkil edir. Kənd əhalisi 49%-dir. Ümumi əhali üçün gözlənilən orta ömür müddəti 65,9 ildir (kişilər üçün 61,8 il, qadınlar üçün 70,6 il). Gözlənilən sağlam həyat müddəti haqqında informasiya mövcud deyil. Ümumi savadlılıq səviyyəsi 98,8%-dir: kişilər arasında 99,5%, qadınlar arasında isə 98,2%.
Dövlət səhiyyə büdcəsi Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) 0,6%-ni təşkil edir. Dünya Bankına (DB) görə ümumi səhiyyə xərclərinin yalnız 20%-i ictimai xərclərdən ibarətdir, 78%-ni isə, əsasən nağd yolla ödənilən, qeyri-rəsmi xüsusi xərclər təşkil edir. Psixi sağlamlıq sahəsində adambaşına düşən illik dövlət xərcləri 0,34 $ təşkil edir.
Ölkənin səhiyyə sistemi Sovet İttifaqı (Soİ) dövründə formalaşmış və Soİ dağıldıqdan sonra keçid dövrünü yaşamaqdadır. O, siyasi və iqtisadi dəyişikliklərin ortaya qoyduğu tələblərə tam cavab vermək iqtidarında deyil.
“Psixi Sağlamlıq sahəsində Siyasət və Xidmətlər” Beynəlxalq Konsorsiumu Azərbaycan Respublikasında 2000-2002-ci illərdə tədqiqat aparmışdır. Tədqiqata əsasən Azərbaycan Respublikasının mədəniyyətində psixi sağlamlığın əhəmiyyəti əksərən ailə dəyərləri, maddi rifah və adət-ənənələrə əməl olunması çərçivəsində qəbul edilir. Qeyd-şərtsiz psixi sağlamlıq daxili müvazinəti, gündəlik işləri yerinə yetirmək qabiliyyətini və şəxsi problemlərin həlli zamanı düzgün qərarlar verilməsini, həmçinin ümumi qəbul olunmuş davranış normalarına əməl edilməsini nəzərdə tutur. Zəif və orta dərəcəli depressiya və ya həyəcan kimi bəzi psixiatrik pozğunluqlar ciddi emosional problem kimi qəbul olunmur, odur ki, "psixi xəstəlik" anlayışı ağır psixiatrik pozğunluqlara şamil edilir. Psixi xəstə damğası almaqdan ehtiyat edən pasiyentlər və onların ailələri psixi problemləri gizlətməyə cəhd edir və rəsmi psixiatriya xidmətlərinə müraciət etməkdən çəkinirlər. PSS-in strukturu son onilliklər ərzində dəyişməmişdir. PSS çərçivəsində göstərilən xidmətlər hələ də institusionallaşdırılmış tərzdə həyata keçirilir və həmin xidmətlərin çeşidi məhdud
1 BMT Təhlükəsizlik Şurasının Dağlıq Qarabağ üzrə 1993-cü il 822, 853, 874, 884 saylı Qətnamələri
10 olaraq qalır. Psixiatriya müəssisələrinin kifayət sayda olmaması ilə yanaşı, onların şəraiti və texniki təchizatı tibbi xidmətlərin müasir standartlarına cavab vermir. Bu müəssisələrin əksəriyyəti çox köhnə və sınıq-salxaq, yetərli su və istilik təchizatı olmayan binalarda yerləşir.
onların təqribən 2%-i özəl sektordadır. Ölkədə 6041 ümumi praktika həkimi – terapevt vardır. İlkin səhiyyə xidmətlərinə gəldikdə isə, ölkədə həkim ştatları ilə təmin olunmuş 1595 ilkin səhiyyə klinikası mövcuddur.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının Psixi Sağlamlıq Sistemlərinin Qiymətləndirilməsi üçün Vasitəsi (ÜST-PSSQV) ölkə və ya regionun psixi sağlamlıq sistemi haqqında zəruri informasiyanın toplanması üçün ÜST tərəfindən tətbiq edilən yeni alətdir (ÜST, 2005; Saksena və b.). Bu informasiyanın toplanmasında məqsəd psixi sağlamlıq sistemlərinin təkmilləşdirilməsi və dəyişikliklərə nəzarət üçün əsas yaradılmasıdır. ÜST-PSSQV ilk növbədə aşağı və orta gəlirli ölkələrin psixi sağlamlıq sistemlərinin qiymətləndirilməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur, ancaq o yüksək maddi resurslara malik ölkələr üçün də dəyərli qiymətləndirmə alətidir. ÜST-PSSQV-nin məqsədlərinə uyğun olaraq, başlıca məramı psixi sağlamlığın qorunması, bərpası və saxlanması olan bütün fəaliyyətlərin cəmi psixi sağlamlıq sistemi kimi müəyyən olunur. Psixi sağlamlığın yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş tədbirlər həyata keçirən bütün təşkilatlar və resurslar psixi sağlamlıq sisteminə daxildir. ÜST-PSSQV 2.1 psixi sağlamlıq sistemlərinin əsas cəhətlərini əhatə edən 6 sahədən, 28 aspektdən və 155 bənddən ibarətdir. Bundan başqa, məlumatların daxil edilməsi proqramı və ölkə hesabatı hazırlamaq üçün şablon kimi resurslar da bura daxildir. Həmin resurslar məlumatları effektiv şəkildə toplamağa və sonra sürətlə bu informasiyanı planlaşdırmaya yardım edə biləcək biliklərə çevirməyə imkan verəcəkdir.
ÜST-PSSQV-nin tətbiqi vasitəsilə güclü və zəif tərəflər haqqında informasiya əldə etmək olar, bu isə psixiatriya xidmətlərinin yaxşılaşdırılmasına kömək edir. ÜST- PSSQV ayrı-ayrı ölkələrə psixi sağlamlıqla bağlı dəqiq məlumatlara əsaslanmış, aydın baza informasiyaya və hədəflərə malik planlar tərtib etməyə imkan yaradır. Bu, həmçinin islahatlar siyasətinin həyata keçirilməsində, icma yönümlü xidmətlərin verilməsində, psixi sağlamlıqla bağlı maarifləndirmə, profilaktika, müalicə və reabilitasiya məsələlərinə pasiyentlərin, ailələrin və digər iştirakçıların cəlb edilməsində baş verən irəliləyişləri müşahidə etmək üçün faydalı olacaqdır.
Hesabat üçün məlumatlar 2007-ci ildə toplanmışdır və 2006-cı ilin informasiyasına əsaslanır.
11 Yüklə 281,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|