Sudlarga 18 yoshga to‘lgan va jinoyatni
qasddan sodir etgan shaxs-
largina voyaga yetmagan shaxsni g‘ayriijtimoiy xatti-harakatlarga jalb
qilgani uchun jinoiy javobgarlikka tortilishi mumkin ekanligi
tushuntirilsin. Shuningdek, katta yoshdagi kishi o‘z harakatlari bilan
voyaga yetmagan shaxsni g‘ayriijtimoiy xatti-harakatlarga jalb
qilayotganini bilgani holda yoki shunday fikrga yo‘l qo‘yganini ham
aniqlash lozim. Agarda katta yoshdagi kishi shaxsni g‘ayriijtimoiy xatti-
harakatlarga jalb qilsa-yu, uning voyaga yetmaganligini
bilmasa yoki
bilishi mumkin bo‘lmasa, bu holda JKning 127-moddasi bilan jinoiy
javobgarlikka tortish mumkin emas»
1
.
Mazkur holatda, aqli noraso shaxs tomonidan boshqa shaxs
ko‘rsatmalari asosida jinoyat sodir etilgani kabi, ko‘rsatma bergan shaxs
harakatlari bajaruvchilik sifatida, amalda jinoyatni sodir etgan shaxs
harakatlari esa, jinoyat quroli sifatida tavsiflanishi shart.
Oxirgi zarurat holatida turgan boshqa shaxslarni majbur qilgan holda
o‘z jinoiy maqsadiga erishgan shaxslarni
ham jinoyatning bilvosita
bajaruvchilari sifatida tan olish lozim. Boshqacha so‘zlar bilan aytganda,
bayon etilgan vaziyatda bevosita «bajaruvchi»ga nisbatan uni o‘z irodasiga
qarshi harakat qilishga majburlash maqsadida ruhiy yoki jismoniy majbur
qilishdan foydalaniladi. Masalan, do‘kon kassiri to‘pponcha qaratilgani
bois pullarni kassadan oladi va ularni jinoyatchiga beradi.
Nihoyat, bilvosita jinoyat sodir etilishi aybsiz
holda harakat qiladigan
bevosita «bajaruvchi»da jinoyat tarkibining asosiy obyektiv alomatlariga
nisbatan xato mavjud bo‘lgan hamda bilvosita bajaruvchi shunday xatoni
yuzaga keltirgan yoki atayin foydalangan hollarda ham uchraydi. Misol
uchun, kontrabanda jinoyatchi samolyotda hech nimadan
shubhalanmayotgan yo‘lovchidan
boshqa shahardagi
tanishiga
«jo‘natma»ni yetkazishni iltimos qiladi, yoki, firibgar mashina o‘g‘risi o‘z
avtomobili kalitini yo‘qotganligi bahonasida tasodifiy o‘tkinchidan
transport vositasini harakatlantirishga yordam berishini so‘raydi.
1
См.: Постановление Пленума Верховного суда Республики Узбекистан от 15 сентября 2000 г. № 21 «О
судебной практике по делам о преступлениях несовершеннолетних» (с изменениями и дополнениями,
внесенными постановлением Пленума Верховного суда Республики Узбекистан от 14 июня 2002 г. № 10 и 3
февраля 2006 г. № 5) // Сборник, Т.2. – С. 301.
299