Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

JK 14-moddasi 2-qismi
ijtimoiy munosabatlarni buzish, ulardagi 
salbiy o‘zgarishlarni keltirib chiqarish, umuman, ijtimoiy munosabatlarga 
zarar yetkazish qobiliyatiga ega bo‘lgan qilmishda namoyon bo‘ladigan 
ijtimoiy xavflilikning yuridik tuzilishini ifodalaydi. 
1
Ўзбекистон Республикаси Олий суди Плунумининг 2006 йил 3 февралдаги “Судлар томонидан жиноят 
учун жазо тайинлаш амалиёти тўғрисида”ги 1-сонли қарори // Тўплам. 2-жилд – 226-б 
118 

---

Insonlar tomonidan sodir qilinadigan turli-tuman qilmishlarning 
xavflilik xususiyatini hisobga olgan holda qonun chiqaruvchi ular orasidan 
boshqalariga nisbatan ijtimoiy xavfliroq bo‘lganlarini jinoyat qonuni 
normalarida ifodalab, ularni jinoyat deb e’lon qiladi. 
JK 14-moddasi 2-qismiga ko‘ra, kam ahamiyatli qilmishlar
jinoyat 
deb topilmaydi. Qilmishning kam ahamiyatliligi (JK 36-moddasi) Jinoyat 
kodeksida nazarda tutilgan qilmishning belgilari rasmiy mavjud bo‘lsa-da, 
aslida hech qanday ijtimoiy xavfli xususiyatni aks ettirmaydi. 
Qilmishni kam ahamiyatli deb topish va uni jinoyatni istisno qiluvchi 
holat deb topish masalasi ish holatlariga bog‘liqdir. Sud-tergov 
amaliyotida qilmishning kam ahamiyatliligi masalasi ko‘rilayotganda 
zararli oqibat haqiqatan kelib chiqqanligi, qilmishni sodir etish usuli, ayb 
shakli, motiv va maqsadiga e’tibor qaratish lozim. Agar sodir etilgan 
qilmish kam ahamiyatlilik belgisiga ega bo‘lsa, jinoyat ishi qo‘zg‘atilishi 
mumkin emas, qo‘zg‘atilgan jinoyat ishi esa jinoyat tarkibi mavjud 
emasligi tufayli tugatilishi kerak. 
Agar konkret qilmish jinoyat deb topiladigan bo‘lsa, uning ijtimoiy 
xavflilik xususiyati va darajasi ish holatlarini (ayb shakli, jinoyat sodir 
qilish usuli, motiv, jinoyat sodir etish vaqti va holati, kelib chiqqan 
oqibatning og‘irligi, ishtirokchilarning jinoyatni sodir qilishdagi 
qatnashganlik darajasi, xususiyati va boshqalar) hisobga olgan holda 
aniqlanishi lozim. 
Ijtimoiy xavfli bo‘lgan qilmishni sodir qilish o‘z-o‘zidan davlat 
tomonidan jinoyat-huquqiy ta’qib va jinoyat-huquqiy muhofazani vujudga 
keltirmaydi, javobgarlikning majburiyligi jinoiy javobgarlikning asosi 
hisoblanmaydi. Jinoyat va jazo masalalari huquqqa xilof, jinoyat qonunida 
belgilangan ijtimoiy munosabatlarga tajovuz qiluvchi, jinoyat huquqi 
normalaridagi aniq bir jinoyat alomatlariga ega bo‘lgan qilmish sodir 
etilgandagina yuzaga keladi. 
Jinoiy javobgarlik jinoyat-huquqiy normalarga qarshi qaratilgan, 
jinoyat to‘g‘risidagi qonun hujjatlari bilan o‘rnatilgan taqiqlarni buzadigan 
ijtimoiy xavfli harakat yoki harakatsizlik uchun qo‘llaniladi. 
119 

---