Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev
Yüklə 3,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
nisbiy mezoni
shaxsning kelib chiqishi mumkin bo‘lgan ijtimoiy xavfli oqibatni oldindan anglamasligida namoyon bo‘ladi. Beparvolik shaklidagi ayb formasida shaxs oqibat kelib chiqishi mumkinligini ham, realligini ham yoki mavhumligini ham oldindan anglab yetmaydi. Oqibatni oldindan ko‘ra bilish mumkinligi qilmish sodir etilayotgan vaziyatning o‘ziga xosligi va aybdorning individual xususiyatlari bilan izohlanadi. Aybdorning individual xususiyatlariga uning (jismoniy holati, rivojlanganlik darajasi, ma’lumoti, kasbiy mahorati, sog‘lig‘i holati, qabul qilish darajasi) qilmish sodir etilayotgan vaziyatdan kelib chiqib, asosli xulosalar qilishi va atrof muhitni to‘g‘ri qabul qilishi hamda ularga baho berishga imkon yaratishi kiradi. Bu ikki tayanchning mavjudligi aybdor sodir etayotgan qilmishning ijtimoiy xavfli oqibatlarini oldindan ko‘ra bilishga real imkoniyat yaratadi. Jinoiy beparvolikning ijobiy mezoni normativ ahamiyat kasb etib, u aybdorning kelib chiqishi mumkin bo‘lgan ijtimoiy xavfli oqibatni oldindan bilishi lozim va mumkin bo‘lganligini anglatadi. Aynan mana shu belgi beparvolikni mustaqil ayb turi sifatida jinoyat-huquqiy ahamiyatini oshiradi. Bu insonning anglashi va irodaviy xususiyatlari bilan belgilanadi: bilish lozimligi normativ ahamiyatga ega bo‘lgan obyektiv belgi hisoblansa, oldindan ko‘ra olishi mumkinligi katta darajada ijtimoiy ahamiyat kasb etadigan subyekt belgi. Obyektiv belgining o‘zi bilangina shaxsda ijtimoiy xavfli oqibatlarni kelib chiqishining oldini olish uchun imkoniyatlar mavjud degan xulosaga kelib bo‘lmaydi. Ijtimoiy xavfli oqibat kelib chiqishi mumkinligini oldindan ko‘ra bilish lozimligi va mumkinligi shaxsning majburiyatidan kelib chiqib belgilanadi. Bu qoida aybdorning mansab maqomini belgilovchi, uning kasbiy vazifalari va umummajburiy ijtimoiy xulq-atvor qoidalarida, qonun, shartnoma va 206 boshqalarda aks ettirilgan bo‘lishi mumkin. Biroq bu tarzdagi normativ va ijtimoiy majburiyatlarning mavjudligi shaxsning u yetkazishi mumkin bo‘lgan ijtimoiy zararli va xavfli oqibatni to‘la anglashi uchun yetarli hisoblanmaydi. Buning uchun nisbiy mezonlar mavjudligini aniqlash lozim. E’tiborlilik va ehtiyotkorlik jinoyat huquqida xulq-atvorning lozimligi va mumkinligini yorituvchi atamalar hisoblanadi. Ular ijtimoiy normalar, to‘g‘ridan-to‘g‘ri qonundan kelib chiquvchi normalar, boshqa hujjatlardagi qoidalardan kelib chiqqan holda mohiyatni ochib beradi. O‘z qilmishining ijtimoiy xavfli oqibatlarini oldindan ko‘ra bilish yoki ko‘ra bilmaslik tasodif hisoblanmay, bu shaxsning mazkur harakatlari bilan buzilishi mumkin bo‘lgan boshqa shaxs, jamiyat va davlat manfaatlariga bo‘lgan munosabatdan kelib chiqadi. O‘z-o‘ziga ishonish va beparvolik irodaviy holatlarining farqi shundaki, o‘z-o‘ziga ishonishda shaxs kelib chiqishi mumkin bo‘lgan oqibatning kelib chiqishini mavhum tarzda oldindan ko‘ra oladi, beparvolikda esa, shaxs kelib chiqishi mumkin bo‘lgan oqibatning hech qanday shaklini oldindan ko‘ra olmaydi. Yüklə 3,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|