Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

subyektning sodir etgan jinoyati oqibatiga nisbatan xato
uning 
kvalifikatsiyasiga, mazkur qilmish uchun belgilanadigan jazo miqdoriga va 
turiga nisbatan bo‘ladi. Holatlarning nomlanishi aybning mohiyatiga ta’sir 
qilmaydi va u aybdor ongini to‘liq qamrab olmagan bo‘ladi, shuning 
uchun xato baho berish qasdni ham, jinoiy javobgarlikni ham inkor 
etmaydi. 
Shunday qilib, sodir etilayotgan qilmishning yuridik mohiyati va 
yuridik oqibatlariga nisbatan yanglishayotgan shaxsning jinoiy 
javobgarligi subyektning bu qilmishni baholashiga emas, balki qonun 
hujjatlariga muvofiq kelib chiqadi. Bunday yuridik xato na aybga, na 
jinoyat kvalifikatsiyasiga va na jazo tayinlashga ta’sir qiladi. 
NOTA BENE ! 
Faktik xato (error facti)
deganda, jinoyat tarkibining obyektiv 
belgilari, huquqqa xilof ijtimoiy xavfli qilmish darajasi va xarakterini 
ifodalovchi faktik holatlar haqida shaxsning noto‘g‘ri tasavvuri yoki 
yanglishishi tushuniladi. 
Qilmishning xavfliligi ko‘plab holatlar bilan aniqlanar ekan, o‘z 
navbatida, shaxs faktik xatosi ham ijtimoiy xavfliligi va sodir etilganlik 
darajasi hamda oqibatlarga nisbatan ham turli xil bo‘lishi mumkin. Faktik 
xatoning jinoyat-huquqiy mazmuni, jinoyatning qanday elementiga va 
222 

---

uning ijtimoiy xavflilik xususiyatiga va oqibatiga nisbatan ta’siri shaxsda 
noto‘g‘ri bo‘lishi, xato tasavvur qilishi yoki baholashi bilan aniqlanadi. 
Predmetdan noto‘g‘ri tushunish va baholash orqali paydo bo‘lgan 
tasavvurlardan kelib chiqib, faktik xatolarni quyidagi turlarga bo‘lish 
mumkin: 
– sodir etilayotgan qilmishning ijtimoiy xavfliligiga nisbatan; 
– tajovuz obyektiga nisbatan; 
– yetkazilgan oqibatga nisbatan; 
– sababiy bog‘lanishga nisbatan; 
– javobgarlikni og‘irlashtiruvchi holatlar.