Havola bo‘lakli qo‘shma gaplar taraqqiyoti reja: bmi

qanchalik – shunchalik 
havola bo‘laklari ikki havola bo‘lakli o‘lchov 
– daraja ergash gapli qo‘shma gapni hosil qilgan. Ushbu gapda havola bo‘laklar 
qo‘shma gapning har ikkala qismida qo‘llanganligi uchun havola bo‘laklar realdir. 
Bosh gapdagi havola bo‘lak ergash gapdagi havola bo‘lakga teng kelganligi 
sababli, havola bo‘laklar o‘zaro simmetrikdir. 

Ey po‘yada markabingg’a ta’jil 
Ollingda haqir payki Jibril. 
(Layli va Majun 127-bet) 
 
(Sening uloving yugurdaklikda shu darajadaki, oldingda elchi Jabroil 
ham nochor bo‘lib qoladi). 
Yuqoridagi gapda 
shu 
olmoshi va bosh gap kesimi 

---

29
tarkibidagi 
–ki
yuklamasi qo‘llanilgan bo‘lib, ushbu gap bir havola bo‘lakli 
o‘lchov-daraja ergash gapli qo‘shma gap sanaladi. 

Fahm ettiki jilva qilmish oyin,
Shodurvoni jalolu tamkin 
(Layli va Majnun 134-bet) 
(Fahm ettiki, buyuklik va ulug’vorlik chodiri ostida maqsad 
jilvalanmoqda). 
Mazkur gapda hech qanday havola bo‘lak qo‘llanilmagan 
bo‘lsada, lekin gapning mazmunidan havola mavjudligi sezilib. Havola bo‘lak 
noreal qo‘llanilgan. Ya’niki, ushbu gapda 
shuni 
havola bo‘lagi qo‘llanilgan bo‘lib, 
bu havola bo‘lak bir havola bo‘lakli to‘ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gapni 
tashkil qilgan.

Kimki bo‘lub demakka mayli, 
Malfuz o‘lmay bag’ayri u Layli 
(Layli va Majnun 98-bet) 
 
(Kimki uning ismini aytishni istasa, u Laylidan boshqa so‘zni tilga 
olmas edi). 
Mazkur qo‘shma gap ergash + bosh gap tarzida tuzilgan. Ergash gap 
tarkibida 
kimki 
havola bo‘lagi va bosh gap tarkibida esa 
u 
olmoshi havola bo‘lak 
bo‘lib kelgan. Ushbu gapda havola bo‘laklar qo‘shma gapning har ikkala qismida 
ham mavjud bo‘lib, ular o‘zaro bir-biriga teng bo‘lib, simmetrikdir. Havola 
bo‘laklarning qo‘llanilishiga ko‘ra real. Demak, mazkur gap ikki havola bo‘lakli 
ega ergash gapli qo‘shma gap sanaladi.

Gar aylabon oni bu munojot
Atrofida lol ahli hojot. 
(Layli va Majnun 68-bet)