Hayot faoliyati xafsizligi

2.3. Nasos turini tanlash. Nasos turi hisobiy unumdorlik- , hisobiy zo’riqma- va kon suvining fizik-kimyoviy xususiyatlari asosida tanlanadi.
Hisobiy unumdorlik- . Bu-sutka davomida shaxtaga oqib keladigan suv hajmining, suvchiqarish qurilmaning shu davr ichida tavsiya etilgan ishlash vaqti nisbatiga teng, ya’ni
; m³/soat (1)
bu yerda t-suv chiqarish qurilmaning sutka davomida tavsiya etiladigan ishlash vaqti. Bu ko’rsatkich xavfsizlik qoidalari bo’yicha ko’mir konlari uchun 16 soat va ma’dan konlari uchun 20 soat olinadi.
Hisobiy zo’riqma- .Bu hisobiy unumdorlikni yer sathiga chiqarish uchun zarur bo’ladigan zo’riqma. U geodezik balandlik- va suv quvurdagi qarshiliklarning-iLyig’indisiga teng.
, m (2)
Geodezik balandlik quyidagi ifoda bilan hisoblanadi.
, m (3)
bu yerda -suv so’rilish balandligi. Hisoblash jarayonida uning miqdori 3-6m.oralig’ida olinadi;
-suv haydalish balandligi.Bu balandlik shaxtaning chuqurligi- bilan suv quvurning kon stvolida chiqib turgan qismining yig’indisiga teng.

i-gidravlik qiyalik, ya’ni suvchiqarish qurilma suvquvurlardagi bosim yo’qotish (qarshilik)ning quvur uzunligiga bo’lgan nisbati.
Hisoblashda (0,025 0,05) oralig’ida olinadi; L-suv quvurning umumiy uzunligi, m

3-rasm.

1. 
   qabul qiluvchi setka va teskari qopqoq
   

2. suv so’ruvchi quvur

3. 
   suv haydovchi quvur
   
4. 
   bekitgich
   
5. 
   teskari qopqoq
   
6. 
   uch tomonlik
   
7. 
   uch tomonlik to’g’richiziqsiz.
   

Suvquvurning umumiy uzunligi suvchiqarish qurilmaning gidravlik sxemasi asosida hisoblanadi. (3-rasm).
, m (4)
bunda, 7-10m, suvso’rilishquvurininguzunligi;
20-25m, nasosxonadagisuvquvurninguzunligi;
15-20m, quvur yo’lagidagi suv quvurning uzunligi;
20-40m, yer sathidagi suv quvur uzunligi.
va larning koordinatalarini (A-nuqta) nasoslarning rejimlar maydoniga joylashtirib, tegishli nasos turi tanlanadi. (4-rasm)

4-rasm.
Agar ish rejimini (A-nuqta) bir necha turdagi nasoslar ta’minlasa, u holda o’lchami kichigi va f.i.k. kattarog’i tanlanishi kerak. Bordiyu ish rejimini bitta nasos bilan ta’minlashning iloji bo’lmasa (V, S-nuqtalar) nasos turi parallel yoki ketma-ket ulab ishlatishga mo’ljallab tanlanadi.

2.4. Suv quvurlarni hisoblash va ularni tanlash.Suv quvurning ichki diametri sarf tenglamasi orqali topiladi:

-suv haydaluvchi quvurning ichki diametri
; m (5)
-Suv so’riluvchi quvurning ichki diametri


; m (6)
bu yerda -suv haydaluvchi quvurdagi suv oqimining tejamli tezligi. Uning qiymati (1,8 2,5) m / sek oralig’ida olinadi.
-suvso’riluvchiquvurdagisuvoqiminingtejamlitezligi.Uningqiymati (1 1,5) m/sekoralig’idaolinadi.
Suv so’riluvchi quvurdagi, suvning quvur ichki sirtiga bo’ladigan bosimi atmosfera bosimidan kam bo’lganligi uchun u hisoblangan ichki diametr bo’yicha tanlanadi.Suv haydaluvchi quvurni tanlashda uning devor qalinligi ham hisoblanishi kerak.Quvurning devor qalinligi quyidagi ifoda bilan hisoblanadi.
(7)
bu yerda R-quvurning chidamligini kafolatlovchi kuch (zo’riqish) kg/sm². Uning qiymati quvur materialiga qarab olinadi:
St. 2-po’latdan qilingan quvurlar uchun 100-800
St. 4-po’latdan qilingan quvurlar uchun 200-1000
St. 5-po’latdan qilingan quvurlar uchun 350-1300
St. 6-po’latdan qilingan quvurlar uchun 450-1500
Cho’yandan qilingan quvurlar uchun 200 kg/sm²
R-hisoblanayotgan kesimdagi suvning bosimi, kg/sm²;
a-korroziya (zanglash)ni hisobga oluvchi koeffitsient, sm. Po’lat quvurlar uchun (0,1-0,2)sm.
Hisoblangan ichki diametr “ ” va uning devori qalinligi “ ” bo’yicha suv haydaluvchi quvur tanlanadi.